اسلام براى تحقق بخشيدن و
گسترش حالت صلح در ميان ملتها و جلوگيرى از بروز روابط خصمانه و درگيرىهاى
خونين، نه تنها براى قراردادها و معاهدات بين المللى ارزش حقوقى - فوقالعاده -
قائل شده، بلكه اصولا ملتها و گروههاى ديگر را نيز براى انعقاد پيمانهاى صلح
دعوت كرده و به جامعۀ اسلامى توصيه كرده است كه در اين زمينه همواره پيشقدم باشند
و از هر نوع كوششى براى برقرارى و تحكيم مبانى و شرايط و نيز گسترش آن در جامعه بشرى
دريغ نكنند، و از امكانات خويش براى تحقق بخشيدن به اين آرمان اسلامى و انسانى استفاده
كنند، و در بسيارى از موارد، اين توصيه به حد تكليف و وظيفه الزامى رسيده و عقد
قراردادهاى صلح از وظايف دولتهاى مسئول و صلاحيتدار اسلامى به شمار رفته است، و
اين وظيفه در مواردى كه تمايلى از طرف دول و گروههاى غير مسلمان نسبت به عقد
قراردادهاى صلح احساس مىشود، تأكيد بيشترى مىيابد.
بر اساس همين نظريۀ «اصالت
صلح در روابط بين المللى» است كه اسلام مسئولان قانونى جامعۀ اسلامى را موظف
مىداند كه پيشنهادهاى قرارداد صلح را تا آنجا كه با هدفهاى اصيل و ايدئولوژيكى اسلام
مغاير نباشد با آغوش باز بپذيرند. و منطق در قرآن در زمينۀ اين قانون چنين است:
1.(وَ
إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَكَّلْ عَلَى اَللّهِ)(1)
(هرگاه دشمنان به سوى صلح و همزيستى رو آوردند تو نيز بىدرنگ دعوت آنان را با
آغوش باز بپذير و توكل بر خدا كن).
تعبير قرآن در اين مورد نيز
بسى شايان توجه است، زيرا بهطور ضمنى آموزندۀ اين نكته است كه صلح و همزيستى
بين انسانها آنچنان مطلوب و دوستداشتنى است كه بشر بايد بدان عشق بورزد و به سوى
آن بال و پر بگشايد، آنچنان كه جوجۀ يك پرنده به سوى مادرش - كه آغوش او را محل
امن و آسايش و راحتى و پناهگاه خويش مىداند - بال و پر مىگشايد؛
2. (فان
اعتزلوكم فلم يقاتلوكم و القوا اليكم السّلم فما جعل اللّه لكم عليهم
سبيلا): (2) (اگر آنان از شما دورى گزيدند و از جنگ و درگيرى با شما
خوددارى كردند، و شما را به صلح و همزيستى دعوت كردند، هرگز خداوند براى شما راه
تسلط و آزار برآنان را مشروع و مجاز ننموده است)؛
3.(يا
أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمَنُوا إِذا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اَللّهِ فَتَبَيَّنُوا
وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقى إِلَيْكُمُ اَلسَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً
تَبْتَغُونَ عَرَضَ اَلْحَياةِ اَلدُّنْيا فَعِنْدَ اَللّهِ مَغانِمُ كَثِيرَةٌ
كَذلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اَللّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا إِنَّ
اَللّهَ كانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيراً)(3)
(هان اى كسانى كه ايمان آوردهايد هنگامى كه در راه خدا گسيل مىشويد تحقيق و جست
و جو كنيد (وبا هر گروهى كه روبهرو مىشويد درگير نشويد) و به كسانى كه به شما
پيشنهاد صلح و مسالمت مىدهند نگوئيد شما ايمان نداريد. بخواهيد از اين راه به
مقاصد مادى زندگى دنيوى برسيد، غنائم بيكرانى پيش خدا داريد. شما درگذشته اينچنين
بوديد، ولى خداوند بر شما منت نهاد (و به راه راست و صلح و همزيستى هدايتتان نمود
پس همواره تحقيق كنيد. خداوند به آنچه كه رفتار مىكنيد آگاه است).
در پارهاى از موارد ممكن است
پيشنهاد قرارداد صلح پوششى بر مقاصد خصمانۀ دشمنان مسلمانان باشد، ولى مسلمانان
تا اطمينان بر مقاصد خائنانه دولتها و گروههايى كه پيشنهاد انعقاد پيمان صلح را
مىدهند حاصل نكردهاند، نميتوانند از قبول پيشنهاد آنان سر باز زنند.