به علاوه قيام زيد تنها براى
دفع و نقض قدرت حاكم و ستمگر بود؛ هدف وى از خروج، درهم شكستن سلطنت و حاكميت
طاغوتى بود كه از همۀ امكانات براى استقرار حاكميت خود سود برده بود. اين نوع
قيام با قيام كسيكه به داعيه رهبرى و براى به دست گرفتن قدرت و به اطاعت كشاندن مردم
از راه اهل بيت (ع) سرپيچى مىكند، فرق دارد. (7)
مفاد اين نوع روايات بهوضوح
آن است كه اگر قيام براى از بين بردن قدرت و حاكميت طواغيت باشد و براى دعوت به
امامت اهلبيت (ع) و استقرار حاكميت و اطاعت از خدا ازراه امامت - آنگونه كه زيد
عملكرد - انجام پذيرد، بدون اشكال است؛
4. رواياتى كه مفاد آن انتظار
فرج و ملازمت خانه و مترصد وقوع علائم ظهور بودن و منع از مشاركت در هر قيامى است
كه قبل از تحقق اين علائم باشد. (8)
در اين روايات علائم ظهور
حضرت مهدى (ع) بيان شده و كمك به هر نوع قيامى حتى اگر از طرف اهلبيت هم باشد،
قبل از وقوع اين علائم، محكوم شده است.
اين روايت به صراحت قيامى را
مطرح مىكند كه مربوط به قيام حضرت مهدى (عج) است و شيعيان را از عجله كردن و هر
قيامى را به عنوان قيام موعود تلقى كردن، بازمىدارد. و اما قيامهايى كه از طرف
فقها به منظور آمادهسازى براى قيام حضرت مهدى (عج) صورت مىگيرد، در اين احاديث
موردنظر نبوده است، 5. رواياتى كه در زمينۀ اكتفا به نيت جهاد كردن و منتظر امر
امام زمان (عج) بودن، وارد شده و مفاد آن اين است كه نبايد از امام (عج) جلوتر افتاد
و كار را قبل از هنگام مناسب آغاز نمود مؤمن بايد خويشتن را در بند اراده خدا بكشاند
و درصدد شكستن قدرتى كه هنوز عمرش پايان نيافته است، برنيايد و همواره صبر كند.
(9)
مفاد اين احاديث هم مانند
روايات قبلى نهى از تعجيل است كه نبايد هر قيامى را به عنوان قيام موعود پنداشت و
نسنجيده در فتنهها مشاركت كرد و به مناديانى چون ابومسلم خراسانى پاسخ مثبت داد
(امام صادق (ع) در پاسخ نامۀ ابومسلم، فرمود نامۀ تو جواب ندارد!) با تحليل
مفاد اين پنج دسته از روايات كه در زمينه قيامهاى قبل از قيام موعود وارد شده، مىتوان
به نتايج كلى زير دست يافت:
الف - به مدعيان رهبرى و
امامت كه بدون اذن امام (ع) قيام مىكنند و مردم را به اطاعت از خود نه خدا و
پيامبر و امام دعوت مىكنند، نبايد كمك كرد؛
ب - هر قيامى كه مدعى عنوان
مهدويت و قيام موعود حضرت مهدى (ع) باشد، محكوم است؛
ج - قيامهايى كه بدون بررسى
شرايط و زمينههاى موفقيت به كارى كور و نافرجام دست مىزنند، محكوم به شكست است
گرچه هدف قيام و نفس قيام مقدس و قابل ستايش باشد؛
د - در شرايطى كه امكان قيام
نيست و علائم ظهور به وقوع نپيوسته است بايد به نيت جهاد و حالت انتظار بود و همين
نيت و حالت نيز جهاد در راه خداست؛
ه - عمل شخصيتهايى چون زيد
در فرهنگ سياسى اهل بيت (ع) مقدس و جهاد در راه خدا شمرده مىشود ولى نبايد آن را
با عمل مدعيان امامت و مهدويت اشتباه كرد.
در كنار رواياتى كه درگذشته
نقل شد بايد به رواياتى نيز توجه كرد كه در آن بسيارى از حركتهاى سياسى و قيامهاى
نظامى مورد تأييد و ستايش قرارگرفته است؛ و اين روايات به نوبۀ خود مىتواند
تفسيرى بر روايات گذشته باشد و نيز با مقايسۀ آنها مىتوان به مطلق نبودن رد
حركتهاى سياسى و نظامى از طرف ائمه (ع) و نيز قبول آنها پى برد.