پرداخت‌كنندگان آن بازگردانده مى‌شود. شرايط و خصوصيات و ميزان و نحوه پرداخت جزيه با رضايت طرفين قرارداد تعيين مى‌شود. دولت اسلامى مى‌تواند با وجود تعهد ذميان در قرارداد ذمه از گرفتن آن صرف نظر كند. متداول‌ترين شكل جزيه اين بوده كه به صورت سرانه و ساليانه يك دينار گرفته مى‌شده است. در مواردى مانند نصاراى نجران، جزيه توسط پيامبر گرامى اسلام (ص) بخشيده شد. با پرداخت جزيۀ، اهل كتاب در مقابل استفاده از امكانات احساس حقارت نمى‌كنند و در مقابل حمايتى كه برخوردار مى‌شوند، نوعى ماليات مى‌پردازند تا خود را سربار جامعه اسلامى و حقير احساس نكنند. جزيه از شرايط الزامى قرارداد ذمه است و بدون آن قرارداد ذمه منعقد نميشود اقليت‌هاى، كنونى موجود در دولت‌هاى اسلامى جزيه نميدهند و مانند ساير شهروندان ماليات مى‌دهند، پس دولت اسلامى در مقابل آنها تنها مسئوليت‌هاى شهروندى را بر عهده دارد و از معافيت‌هاى ناشى از قرارداد ذمه برخوردار نيستند چنانكه از آنها سرباز گرفته مى‌شود و مانند هر شهروند موظف به پرداخت ماليات‌ها هم هستند.

منابع

1 - ترمينولوژى حقوق / 195؛ 2 - فقه سياسى 7 / 621-619.

[«ل»]

لاييك

لاييك از ريشۀ لاتينىLaicus(متعلق به خدا) گرفته شده است. اين اصطلاح همچنين به معناى كسى است كه جزو سلسله‌مراتب روحانى كليسايى نبوده و مأموريتى از سوى دستگاه مذهبى ندارد. لاييسيسم در عصر كنونى به معناى آيينى است كه مى‌خواهد بنيادها و تأسيسات اجتماعى را از تسلط مذهب و كليسا خارج كند. اين آيين جنبشى بود كه براى مبارزه با اختناق مذهبى و عليه تفتيش عقايد در قرون وسطى همراه رستاخيز علمى و اجتماعى در كشورهاى اروپايى پديد آمد. هدف آن عبارت بود از مبارزه با امتيازاتى كه در قرون وسطى مقامات روحانى و كليسايى در امور مختلف اجتماعى و سياسى و اقتصادى در كنار اشراف و زمين‌داران بزرگ از آن بهره‌مند بودند. لاييسيته به معناى كيفيت و خاصيتى است كه تأسيسات و نهادهاى اجتماعى لاييك نسبت به اديان دارند. اين مسئله در موارد زير جلوه‌گر مى‌شود:

الف - بى‌تفاوتى دولت نسبت به دين؛

ب - بى‌تفاوتى مدارس نسبت به مذهب.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منابع

درآمدى بر فقه سياسى / 286؛ فقه سياسى 99/1.

لا حرج← قاعده لا حرج

لا ضرر← قاعده لا ضرر

لجاجت

لجاجت: عناد، يكدندگى، يك پهلويى.

لجاجت در لغت، به معناى پافشارى در انجام كارى كه، مخالف ميل طرف مقابل باشد، (1) و در اصطلاح، به اصرار ورزيدن در كارى همراه با عناد كه، از انجام آن نهى شده، گفته مى‌شود. (2) يكى از موارد تحقق لجاجت در حوزه امور ادارى است. نظام ادارى، توانى است كه همۀ انسان‌ها آن را دارند، ولى وقتى تناسب مسئوليت با توانايى از نظر تعهد و علم به هم خورد، ناگزير زمينۀ رشد آفت‌هاى نظام ادارى فراهم مى‌شود كه از اهم آفات نظام ادارى لجاجت و خشك سرى است. منطقى بودن و هيچ سخنى را بدون دليل نپذيرفتن و در برابر باطل ايستادن، غير از لجاجت و خشك سرى است. اين