النظائر حكايت از يك مجموعۀ منسجم از قوانين الهى و مقررات شريعت اسلام منهاى دولت و حكومت شرعى و پيش‌فرض خلأ سياسى دارد كه صرف‌نظر از آنچه كه در فكر و انديشۀ اين فقيه بزرگ مى‌گذشته، قلم وى بى شك، دينى منهاى دولت و فقهى جداى از سياست را رقم زده است. (44)

منابع

1 - قاموس الرجال 378/2؛ 2 - الذريعه 47/13؛ 3 - مقدمه كتاب شرايع الاسلام؛ 4 - جواهر الكلام 151/11؛ 5، 6 و 7 - شرايع الاسلام 98/1 ط 9 و 100، دار الاضواء / 1403؛ 8 و 9 - جواهر الكلام 151/11 و 152؛ 10 - كتاب الخلاف 626/1؛ 11، 12، 13 و 14 - جواهر الكلام 151/11، 158، 159 و 164؛ 15 - المختلف 253/2؛ 16 - شرايع الاسلام 184/2؛ 24-17 - جواهر الكلام 180/16، 307، 310، 327، 341، 343 و 344؛ 25، 26 و 27 - مقدمه كتاب شرايع الاسلام 1 و 68/4 و 71؛ 28 - اعيان الشيعه 90/4؛ 29 - جامع التواريخ / 697-695؛ 30 - روضات الجنات 736/6؛ 31 - اعيان الشيعه 90/4 و روضات الجنات 183/2؛ 32 و 33 - روضات الجنات 16/2، 184 و 315؛ 34 و 35 - رياض العلماء 336/5 و روضات الجنات 188/2؛ 43-36 - الجامع للشرايع / 94، 96، 106، 151، 234، 260، 523 و 548؛ 44 - فقه سياسى 95/8-82.

محقق كركى (م 945)

نور الدين ابوالحسن على بن حسين بن عبد العالى مشهور به محقق كركى از فقهاى بزرگ شيعه است كه در كرك از روستاهاى جبل عامل لبنان در سال 865 هجرى به دنيا آمد. آثار قلمى وى عبارتند از:

جامع المقاصد، منهج السداد، حاشيه بر مختلف الشيعه و ده‌ها رسالۀ ديگر فقهى. محقق كركى به همراه تنى چند از علماى شيعه در سال (916 ه ق) در نخستين مراحل شكوفايى دولت تشيع گراى شاه اسماعيل صفوى، بنا به دعوت وى به ايران مهاجرت كردند و به پايه‌گذارى حوزه‌هاى علميه فقه شيعه و تأسيس مدارس علمى و تربيت علما و فقهاى ايرانى همت گماردند. (1)

به روايت خوانسارى از سيد نعمة الله جزايرى مؤلف كتاب شرح غوالى اللئالى، و رود محقق كركى به اصفهان در زمان سلطنت شاه طهماسب اول بوده است كه شاه طى فرمانى به سال (936 ه ق) تمامى اختيارات دولتى را به محقق كركى تفويض كرده و دستورات وى را در سراسر كشور لازم‌الاجرا اعلام كرد. (2)

جزايرى نقل مى‌كند شاه اسماعيل براى هزينه‌هاى ترويج و تعليم ساليانه، از خزانۀ دولت هفتاد هزار دينار و به قولى هفتصد تومان در اختيار محقق كركى مى‌نهاد تا در ميان علماى شيعه تقسيم شود.

با كنار هم گذاردن اين دو گزارش مى‌توان چنين نتيجه گرفت كه محقق كركى در صحنۀ سياسى دولت صفوى در دو نوبت ظهور داشته است:

نخست، آغاز سفر محقق كركى به ايران در زمان شاه اسماعيل و دوم، به قدرت رسيدن وى در زمان شاه طهماسب اول به عنوان نايب الامام كه تا خروج وى از ايران ادامه داشته است.

نكتۀ مهمى كه در رابطه با مهاجرت محقق كركى به ايران وجود دارد، اين است كه محقق كركى سفرهاى متعددى به مراكز شيعۀ زمان خود داشته، به طورى كه وى به سال (905 ه‌ - ق) به مصر رفته و مدتى در آنجا اقامت كرده و با علماى مصر مراوده علمى داشته است و مدتى نيز در مراكز علمى تشيع در عراق تا سال (916 ه ق) مسكن گزيده و از آن پس به ايران مهاجرت كرده است و در ايران اقامت داشته و در سال (924 ه‌ - ق)، ايران را به قصد نجف ترك گفته است و تا سال (935