اگر چه افلاطون و پيروان اين نظريه نتوانستند به نظر و عقيدۀ خود دست يابند و بر همين اساس هم عده‌اى از آنان در نهايت معتقد به «انقلاب» شدند، ولى اين نظريه همواره به صورت يك آرزو براى بشر ماند. نظريۀ «ولايت فقيه» اگر چه با آنچه كه افلاطون و پيروان او مى‌گفتند، تفاوت‌هاى زيادى دارد، اما با تحقق نظريۀ ولايت فقيه به راه اولى، آن اهداف نيز تأمين مى‌شود.

در نظريۀ «ولايت فقيه» حكومت به دست «صالحان» و «خيرخواهان» و «دانشمندان» است و به علاوه از پشتوانۀ شرعى و الهى نيز برخوردار خواهد بود: بر اين اساس مردم و شهروندان يك كشور عمل به وظيفۀ شرعى و رسيدن به ترقى و توسعه را در حمايت و تبعيت از حكومت خويش مى‌يابند و از اين رهگذر قوام و دوام حكومت نيز افزون‌تر مى‌شود.

امام راحل در كتاب ولايت فقيه مى‌فرمايد: فلسفۀ تشكيل حكومت در اسلام «برقرارى حق و تحقق هدف‌هاى عالى» است:

«عهده‌دار شدن حكومت فى ذاته، شأن و مقامى نيست، بلكه وسيلۀ انجام وظيفه اجراى احكام و برقرارى نظام عادلانۀ اسلام است... نفس حاكم شدن و فرمانروايى وسيله‌اى بيش نيست و براى مردان خدا اگر اين وسيله به كار خير و تحقق هدف‌هاى عالى نيايد هيچ ارزشى ندارد. (12)

حضرت امام در همين كتاب در بخش ديگرى، تشكيل حكومت را يك «مأموريت» و» وظيفه» براى فقيه مى‌داند كه از حكومت آنچه عايد او مى‌شود، جز رنج و زحمت نيست.

«ائمه و فقهاى عادل موظفند كه از نظام و تشكيلات حكومتى براى اجراى احكام الهى و برقرارى نظام عادلانۀ اسلام و خدمت به مردم استفاده كنند. صرف حكومت براى آنان جز رنج و زحمت چيزى ندارد.

منتهى چه بكنند؟ مأمورند انجام وظيفه كنند. موضوع ولايت فقيه مأموريت و انجام وظيفه است. (13)

بر اين اساس، اسلام به گونه‌اى است كه براى ورود به صحنه‌هاى اجتماعى، نيازمند دولت است و آن دولت نيز جز از مجراى صحيح آن قابل دستيابى نيست.

بنابراين اسلام بدون دولت، آن اسلام جامعى نيست كه از زبان رسول خدا در روز عيد غدير خم با الفاظ «اكمال» و «اتمام» و «منت» از آن ياد شد. اين نه به كار دنيا مى‌آيد و نه به كار آخرت.

بنابراين به موجب اين ديدگاه كه در مورد حاكميت و قانون در انديشۀ سياسى امام (ره) ديده مى‌شود مى‌توان چنين نتيجه گرفت كه دولت به معناى تشكل سياسى براى اعمال حاكميت در راه اهداف خاص عبارت از امامت مستمرى است كه از اراده مردم مبنى بر اطاعت از ولى امر در اجراى قانون خدا شكل مى‌گيرد و حكومت نيز ساختار و قالب بندى مشاركت مردم و امام معصوم (ع) در دوران حضور و مشاركت مردم و ولى فقيه در دوران غيبت است.

مشاركت مردم در دولت و حكومت در انديشه سياسى ولايت فقيه تنها در اجراى قانون الهى است و هرگز به معنى مشاركت در تصميم‌گيرى در زمينه تعيين قانون نيست و ديديم كه در ديدگاه امام (ره) مجلس نمايندگان مردم يعنى پارلمان به عنوان مجلس برنامه ريزى و تصميم‌گيرى در انتخاب شيوه‌هاى اجرايى قانون خدا معرفى شده است.

مهم‌ترين نقش مردم در تولد دولت و تأسيس حكومت در اين انديشۀ سياسى اعتقاد برگزيده آنان به اصل توحيدى حاكميت الهى است و اين مرحلۀ آغازين بى‌گمان از آزادى و رشدى بس پيشرفته، حكايت دارد كه نقطۀ شروع را خود مردم آزادانه و آگاهانه انتخاب كرده‌اند. (14)