مفهوم مخالف← دليل الخطاب

مقابله به مثل

مقابله به مثل: تلافى، جزا، جبران.

معناى سياست مقابله به مثل يا عمل مشابه در روابط و برخوردهاى بين المللى ارائه يك الگوى درست از شيوه منطقى استفاده از زور است كه در عين حال خود از امتياز بازدارندگى از اعمال زور برخوردار باشد، بايد توجه داشت سياست مقابله به مثل، در شرايطى به عنوان يك عمل بازدارنده مطرح مى‌شود كه قبل از اين تجاوزى صورت گرفته و با استفاده از دفاع مشروع از اين سياست به صورت يك شيوه منطقى استفاده مى‌شود.

در فقه سياسى، يكى از روش‌هاى برخورد با دشمن، عمل مقابله به مثل است. معناى صحيح اين اصل بيان شيوه‌اى معقول و منطقى در دفاع مشروع مى‌باشد، كه نه به عنوان الگويى در سياست خارجى مسلمانان، بلكه به مثابه قاعده‌اى در مناسبات بين المللى و تنظيم روابط جهانى مطرح مى‌شود.

به آن دسته اقدامات استثنايى و نامشروع، تلافى و اقدام متقابل گفته مى‌شود كه به منظور وادار كردن طرف مقابل به رعايت قوانين جنگ و يا خوددارى از انجام برخى از اعمال نامشروع اعمال مى‌شود كه از آن جمله مى‌توان به جنگ شهرها و قتل‌عام ها اشاره كرد كه اقدامات مشابه آن در جريان جنگ‌هاى جهانى به وفور مشهود بوده است و در بسيارى از موارد اينگونه مقابله به مثل‌ها متناسب با اعمال طرف مقابل نبوده و با تلافى صلاحيت توجيه نداشته است.

مشروعيت اصل مقابله به مثل در آيه(فَمَنِ اِعْتَدى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اِعْتَدى عَلَيْكُمْ‌)(1) نيز در راستاى سياست كلى جهان‌شمول كردن صلح و توسعه عينى همزيستى مسالمت آميز است.

سياست مقابله به مثل ماهيت تجاوزكارانه ندارد. زيرا در دنباله آيه مقابله به مثل مى‌خوانيم كه(وَ اِتَّقُوا اَللّهَ وَ اِعْلَمُوا أَنَّ اَللّهَ مَعَ اَلْمُتَّقِينَ)(2) در اعمال سياست مقابله به مثل بايد آن‌چنان دقت و ظرافتى به كار گرفته شود كه مقابله با تجاوز خود به عمل تجاوز تبديل نشود كه تجاوز هرگز مجوز تجاوز نيست و در اجراى سياست مقابله به مثل، بايد جانب عدالت و تقوى رعايت شود.

زيرا خداوند با تقواپيشگان است و تجاوزكاران را دوست نمى‌دارد.

در تعبير قرآنى، عمل تلافى جويانه يا مقابله به مثل به‌طور دقيق به حد و ميزان اقداماتى كه انجام گرفته و تأكيد شده است كه تناسب با عملى كه به عنوان مقابله انجام مى‌شود با خطايى كه رخ داده رعايت شود. در عين اينكه قرآن اجازه مقابله به مثل داده اما با تفسير مؤكد:(وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوكُمْ عَنِ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرامِ أَنْ تَعْتَدُوا)(3) «اعمال زشت كسانى كه شما را از مسجد الحرام بيرون كردند شما را بر آن ندارد كه به عملى ناروا و بيش از حد متناسب دست بزنيد». و نيز در آيه ديگر:(تِلْكَ حُدُودُ اَللّهِ فَلا تَعْتَدُوها)(4) اعمال خارج از حدود عدالت و مقررات الهى را ممنوع مى‌شمارد و در جاى ديگر آيه: (فَمَنِ اِبْتَغى وَراءَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ اَلعادُونَ‌)(5) كسانى را كه به دنبال بهانه‌گيرى براى تجاوز از حدود عدالت الهى خارج هستند، متجاوز اعلام مى‌دارد.

مقابله به مثل در واقع روشى است كه مهاجم را وارد به يك محاسبه منطقى و موازنه سود و زيان احتمالى و ارزيابى پيامدهاى مثبت و منفى مى‌كند و مهاجم را به تصميم‌گيرى منطقى وامى‌دارد و به همين دليل پيش از آنكه يك روش نظامى تلقى شود يك شيوه عقلانى محسوب مى‌شود و در عين حال الگويى است كه