مركز جهانى انديشه اسلامى، رويكردى متفاوت از دو رويكرد ياد شده دارد. وى به جاى آن بر چيزى كه مقاصد شريعت بيفزايد، آن را به سه مقصد اساسى كاهش داده است: وى در كتاب «مقاصد الشريعه، نظريه و مقاصد عاليه و حاكم شريعت» را تأسيس كرده و آنها را كليات مطلق قطعى دانسته كه منابع آنها استقراى تام محكمات قرآن و سنت نبوى صحيح و تلقى موافقانه عقول است. اين سه مقصد اساسى عبارت است از توحيد، تزكيه و آبادانى.

وى اين سه مقصد را مشتركات مندرج تحت مفهوم عبادت مى‌داند، زيرا توحيد مغز و اساس عبادت است و تزكيه هدف، مقصد و غايت آن و آبادانى (عمران) آيينه توحيد و ثمره تزكيه است. اين مقاصد سه‌گانه عاليه، ضرورتا ديگر سطوح مقاصد، مانند عدالت، آزادى و برابرى را مى‌طلبد، چنان‌كه تمركز اصوليان و فقيهان را بر مسئله مقاصد شريعت مى‌طلبد. از نظر علوانى طبقه بندى مقاصد به سه دسته ضروريات، حاجيات و تحسينيات، نتوانسته است منظومه‌اى از احكام مورد نياز ما را براى پوشش دادن مسائل مستحدثه (نو پديد) توليد كند، بلكه به بيان حكم شريعت و تشريع و فوائد آن‌كه به سه دسته ياد شده، باز مى‌گردد، اكتفا كرده است.

منابع

1 - مقاصد الشريعة الاسلاميه (محمد طاهر عاشور) / 154؛ 2 - فقه سياسى 339/9.

مقاطعه

به تقسيمات كشورى در عصر علوى، مقاطعه گفته مى‌شد. هدف از مقاطعه و تقسيمات كشورى، تقسيم سرزمين و قلمروى حكومت به واحدها و سطوح همگن بوده است. يكى از كاربردهاى تقسيمات كشورى در نظام ادارى است. در عصر علوى سلسله‌مراتب ادارى به صورتى بود كه كوفه به عنوان مركز ادارى و ده «مقاطعه» يا ايالت در ارتباط با مركز كوفه بودند.

1. «مقاطعه» مكه و حوالى آن؛

2. «مقاطعه» مدينه و حوالى آن؛

3. «مقاطعه» شام و حوالى آن؛

4. «مقاطعه» الجزيره كه شامل بلاد بين النهرين مى‌شد؛

5. «مقاطعه» بصره؛

6. «مقاطعه» كوفه؛

7. «مقاطعه» مصر؛

8. «مقاطعه: ايله كه به ضميمه زمله به نام فلسطين ناميده مى‌شود؛

9. «مقاطعه» رمله كه با مقاطعه ايله سرزمين وسيعى را شامل مى‌شد كه در زمان حكومت امپراطورى روم خود به ده مقاطعه تقسيم مى‌شده است.

10. «مقاطعه» ايران كه تقسيمات داخلى آن به روال عصر ساسانى ابقا شد كه شامل ايالت‌هاى فارس، كرمان، رى، خراسان، سجستان، آذربايجان و مناطق مجاور درياى خزر بود.

از جمله «مقاطعه» هاى بزرگ، مصر بود كه به مصر عليا و مصر سفلى، تقسيم مى شد كه مصر عليا 28 بخش و مصر سفلى 15 بخش را شامل مى‌شد.

در هر كدام از مقاطعه ها و ايالت‌ها يك والى يا عامل و يك قاضى و يك متصدى ديوان و يك مأمور بيت المال، مجموعه هيأت عالى ادارى ايالت را تشكيل مى‌دادند و مركز ادارى مقاطعه به جز مسجد جامع شهر مركز، محلى به نام دار الحكومه بود و هر كدام از مقاطعه ها به نوبه خود به بخش‌هايى تقسيم مى‌شد كه عاملان، قاضيان و مسئولان ديوان و بيت‌المال آن مناطق توسط والى مقاطعه مركزى تعيين مى‌شد.

تمامى مسئوليت‌هاى ادارى هر كدام از بخش‌ها زير