گرايش منفى، به تعالى معنوى و تقرب سوق دهد و دولت ايده‌آل مردم را به نظام ولايى نزديك كرده، نارضايتى مردم را به مفاسد آزادى‌ها جلب كند و رضايتمندى آنان را به تعهد عمومى نسبت به قوانين الهى نزديك كند تا جامعه به جاى آزادى‌هاى بيشتر به تعبد الهى و قبول ولايت صالحان و حاكمان وارسته پايبندى نشان دهد و به حمايت از جامعه ولايى تن در دهد.

منبع

فقه سياسى 365/10-363.

مقدس اردبيلى (م 992)

مقدس اردبيلى در عصر صفويه و در شهر اردبيل ديده به جهان گشود، پس از رشد و نما و كسب تحصيلات ابتدايى، به قصد تحصيلات عاليه، به نجف اشرف مهاجرت كرد و با بهره‌گيرى از فضاى علمى و معنوى نجف اشرف، مجاورت آن خاك اقدس را پذيرفت و باوجود دعوتهاى مكررى كه از سوى امرا و حكام صفوى از او به عمل آمد، نپذيرفت و تدريس و تدرس را بر استفاده از مزاياى اجتماعى و سياسى ايران ترجيح داد. وى پس از شهيد ثانى مرجعيت و رياست تامه شيعه را در نجف بر عهده داشت. باوجود شهرتى كه مقدس اردبيلى در ميان توده‌هاى مردم داشت، ولى با كمال تأسف منابع شناخت اين فقيه عاليقدر در ميان كتاب‌ها و منابع تراجم و رجال بسيار محدود است.

احمد بن محمد اردبيلى، معروف به مقدس اردبيلى، ضرب‌المثل زهد و تقوا است و در عين حال از محققان فقهاى شيعه است محقق اردبيلى، در نجف سكنى گزيد معاصر صفويه است. گويند شاه‌عباس اصرار داشت كه به اصفهان بيايد، او حاضر نشد شاه‌عباس خيلى مايل بود كه مقدس اردبيلى خدمتى به او ارجاع دهد، تا اينكه اتفاق افتاد كه شخصى به علت تقصيرى از ايران فرار كرد و در نجف از مقدس اردبيلى خواست كه نزد شاه عباس شفاعت كند، مقدس نامه‌اى به او نوشت به اين مضمون: بانى ملك عاريت بداند اگرچه اين مرد اول ظالم بود، اكنون مظلوم مى‌نمايد، چنانچه از تقصير او بگذرى، شايد حق سبحانه از پاره‌اى از تقصيرات تو بگذرد.

شاه عباس نوشت: به عرض مى‌رساند عباس خدماتى را كه فرموده بوديد به جان منت داشت، به تقديم رسانيد، اميد كه اين محب را از دعاى خير فراموش ننماييد.

امتناع مقدس اردبيلى از آمدن به ايران، سبب شد كه حوزه نجف به عنوان مركزى ديگر در مقابل حوزه اصفهان احيا شود، همچنانكه امتناع شهيد ثانى و پسرش شيخ حسن صاحب معالم و دخترزاده‌اش سيد محمد صاحب مدارك از مهاجرت از جبل عامل به ايران، سبب شد كه حوزه شام و جبل عامل همچنان ادامه يابد و منقرض نشود، صاحب معالم و مدارك براى اينكه دچار محظور و رودربايستى براى توقف در ايران نشوند، از زيارت حضرت رضا (ع) كه فوق‌العاده مشتاق آن بودند، صرف‌نظر كردند اين بنده فعلا نميداند كه مقدس اردبيلى فقه را از كجا و نزد چه كسى تحصيل‌كرده است، همين قدر مى‌دانيم كه فقه را نزد شاگردان شهيد ثانى تحصيل كرده است. پسر شهيد ثانى و نواده دختريش، صاحب مدارك در نجف شاگرد او بوده‌اند در كتاب جلال الدين دوانى مى‌نويسد: ملا احمد اردبيلى، ملا عبد اللّه شوشترى، خواجه فضل اللّه تركه، مير فخرالدين هاكى، شاه ابومحمد شيرازى، مولانا ميرزا جان و مير فتح اللّه شيرازى، شاگردان خواجه جمال‌الدين محمود بوده‌اند و او شاگرد محقق جلال‌الدين ديوانى بوده است و ظاهرا تحصيل خواجه جمال‌الدين محمود