در رشته‌هاى معقول بود، نه منقول، مقدس اردبيلى كه در سال 993 درگذشته است، كتاب فقهى معروف او يكى شرح ارشاد است و ديگر آيات الاحكام نظريات دقيق او مورد توجه فقها است.

احمد بن محمد اردبيلى يكى از فقهاى نامدار، و يكى از مفاخر علماى اماميه سده دهم هجرى است كه در بين توده مردم به مقدس اردبيلى، و در ميان خواص و فقها به محقق وهـ.ق.ق اردبيلى شهرت دارد، و عامل اين شهرت، وجود آن آثار و تأليفات و تحقيقات گرانقدرى است كه در زمينه فقه، كلام و عقايد از او به يادگار مانده است.

گفتار دانشمندان:

علامه شيخ حر عاملى درباره او گويد: مولى بزرگوار، احمد بن محمد اردبيلى، عالم فاضل،هـ.ق.ق، عابد زاهد، ثقه، پرهيزگار، جليل‌القدر و عظيم‌الشان مى‌باشد.

صاحب جامع الرواة كه خود اردبيلى است، در حق همشهرى خويش مى‌گويد: احمد بن محمد اردبيلى (ره) در جلالت قدر و اعتبار و موثق بودن، مشهورتر از آن است كه ذكر گردد او فقيه، متكلم، جليل‌القدر، و عابدترين و پرهيزكارترين مردم عصر خويش بوده است.

گفتار محدث نورى: عالم ربانى، فقيه و محقق صمدانى، مولى احمد بن محمد اردبيلى، متوفى 993 درخت علم و تحقيقات او با انوار درخشان قدس، زهد، اخلاص و كرامات او پوشيده است.

گفتار محدث قمى در كتاب الكنى و الالقاب: عالم ربانى، محقق و فقيه بزرگوار احمد بن محمد اردبيلى، در تقوى، جلالت، فضيلت، اصالت، زهد، ديانت، ورع، امانت مشهورتر از آن است كه قلم بر آن احاطه كند يا تحت عدد و شمارش درآيد، او متكلم و فقيه بزرگوار مى‌باشد، به حدى كه علامه مجلسى درباره او گفته است: او در ورع و تقوى و زهد، به حد نهايى و مرتبت عاليه رسيده است و همانند او را در ميان پيشينيان و متأخّرين نشنيده‌ام خداوند او را با پيشوايان معصوم (ع) محشور دارد.

كرامات روحى و فضايل اخلاقى:

در كتاب انوار نعمانيه سيد نعمت اللّه جزائرى، و در روضات الجنات، حوادث و قضاياى حيرت‌انگيزى از آن عالم ربانى نقل كرده‌اند كه صدور چنين اعمال و كرامات از دارندگان چنين ارواح وارسته و پاك با آن همه اخلاص و پاكى، هيچ نوع تعجب و شگفتى ندارد و طالبان تفصيل به آن كتاب‌هاى مراجعه كنند.

استادان:

او با شيخ بهايى و ميرزا محمد استرآبادى صاحب رجال معروف، معاصر بود و از بعضى از تلامذه شهيد ثانى، تلمذ كرده است، و صاحب اعيان الشيعه استادان او را، جمال‌الدين محمود، شاگرد جلال‌الدين دوانى، ملا عبدالله يزدى (صاحب حاشيه تهذيب المنطق) و مولى ميرزا جان باغندى ذكر كرده است.

شاگردان:

صاحب معالم و صاحب مدارك، ملا عبد اللّه شوشترى از شاگردان او هستند و از ديگر شاگردان او امير غلام و امير فضل اللّه است هنگام فوت از او پرسيدند: به چه كسى مى‌توانيم رجوع كنيم‌؟ گفت: در شرعيات به امير غلام، و در عقليات به امير فضل اللّه تفرشى.

تأليفات و آثار:

1 - زبدة البيان فى آيات احكام القرآن، كه در ايران بارها چاپ شده است؛

2 - مجمع الفائدة و البرهان فى شرح ارشاد الاذهان علامه حلى، و آن كتابى است كه چاپ سنگى شده بود و به تازگى از سوى جامعه مدرسين حوزه علميه قم در 12 جلد آغاز چاب شده است و شروع تأليف آن در ماه