كه در جنگ شركت نكرده‌اند. پيامبر اكرم (ص) در فتح مكه به فرماندهان دستور داد «لا يقاتلوا الا من قاتلهم» (1) سربازانتان جز با كسيكه با آنها مى‌جنگند، مقاتله نكنند.

46. اقدام به كشتار نيروهاى دشمن با وجود امكان اسير گرفتن آنان، كه اين مضمون در حديثى از پيامبر اسلام (ص) چنين بيان‌شده است:

(تا مى‌توانيد فرزندان عبدالمطلب را به جاى كشتن اسير بگيريد، زيرا آنان به اجبار به جبهه آمده‌اند) (16).

از تعليلى كه در حديث آمده است مى‌توان تعميم حكم نسبت به غير از فرزندان عبدالمطلب را استفاده كرد؛

47. كشتن افرادى كه در جبهه دشمن هستند، ولى نمازگزار و يا حتى تظاهر به اسلام مى‌كنند، هر چند اطمينانى به صداقت آنان در اظهار شهادتين نيست.

هنگامى كه يكى از اهالى فدك كه از ترس سپاه اسلام شهادتين بر زبان آورده بود، توسط اسامة بن زيد به قتل رسيد. رسول خدا (ص) بر آشفت و به وى فرمود:

كسى را كه شهادتين مى‌گفت، كشتى‌؟ او در جواب گفت آن مرد از ترس و براى زنده ماندن شهادتين را بر زبان آورد، رسول خدا (ص) در پاسخ فرمود: تو نه زبانش را پذيرفتى و نه از دلش آگاهى يافتى‌؟ (17) 48. تعرض به افراد نا آگاه، ابله و يا ديوانه كه در احاديث در رديف افرادى كه در جنگ مصونيت دارند، نام‌برده شده‌اند. (8 او 19)

منابع

1 - جامع الاحاديث 121/3، نهج البلاغه 130/9، نهج البلاغه / ن 14، تاريخ طبرى 3282/6 (چ ليدن)، وسائل الشيعه 11 / 71، شرح ابن ابى الحديد 282/13، شرح عاملى بر نهج البلاغه 122/15، مستدرك الوسائل 69/2، ارشاد شيخ مفيد / 127، عيون الاخبار ابن قتيبه 110/1، محاسن بيهقى 69/1 و سنن بيهقى 180/8؛ 2 - حشر / 5؛ 3 - حياة الصحابه 89/1؛ 4 - بحارالانوار 30/21؛ 5 - الاسير / 80؛ 6 - نصر بن مزاحم، صفين / 162 و شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد 319/3؛ 7 - توبه / 123؛ 8 - توبه / 73 و تحريم / 9؛ 9 - تفسير الميزان 65/2 و تفسير المنار 214/2؛ 10 - وسائل الشيعه 397/8، جامع احاديث الشيعه 922/16، مستدرك الوسائل 70/3، بحارالانوار 119/64، كنز العمال 9 / 37، نهج البلاغه / خ 65 و سنن درامى 83/2؛ 11 - تفسير الميزان 65/2؛ 12 - سنن بيهقى 79/9، المبسوط (سرخسى) 31/10 و نيل الاوطار 69/8؛ 13 - المبسوط، همان، 14 - همان 11/2؛ 15 - البداية و النهاية 297/4؛ 16 - جامع الاحاديث الشيعه 177/13 و كنز العمال 246/10؛ 17 - بحارالانوار 147/19 و سنن بيهقى 192/8؛ 18 - سنن بيهقى 91/9 و تذكرة الاحكام 412/1؛ 19 - فقه سياسى 6 / 58-52.

مكلفان به جهاد

در جهاد اسلامى هر مسلمانى نمى‌تواند شركت داشته باشد. رزمنده اسلام يا مجاهد، عنوانى است كه اشخاصى با داشتن شرايط و خصوصيات لزام واجد آن مى‌شوند. برخى از فقها گفته‌اند: بر افراد ضعيف، بيماران و كسانى كه فاقد توانايى‌هاى مالى لازم جهت شركت در جبهه‌ها باشند، جهاد واجب نيست.

به علاوه تكليف جهاد از كودكان، زنان، فقرا و مجانين هم ساقط شده است، و برخى از فقها، مستمندان را نيز از جهاد معاف دانسته‌اند. اما در اين مورد دليل قابل قبولى ارائه نشده است، جون فقر نمى‌تواند دليل قانع‌كننده‌اى براى عدم شركت در صحنه‌هاى جنگ و اداى فريضه جهاد باشد. امّا در مورد عدم شركت زنان مسئله اجماعى است. به علاوه اسبق بن نباته از حضرت امير المؤمنين على (ع) روايت كرده كه: جهاد هم بر مردان واجب است و هم بر زنان. امّا در مورد مردان جهاد به