مكه، شهر مورد علاقه پيامبر
اسلام (ص) بوده و در اين باره فرموده است:
«به خدا سوگند كه تو اى مكه
پربركت ترين و محبوبترين سرزمين خدا نزد من هستى كه اگر مرا از تو جدا نمىكردند،
هرگز از تو هجرت نمىنمودم». (1)
مكه به دليل موقعيت جغرافيايى
خاص در جزيرة العرب و نيز بنا به قداست كعبه، همواره در تاريخ، مركز آمال و محور
قدرت در منطقه و يك قطب سياسى و اقتصادى به شمار مىآمده است.
قريش كه از نظر نفوذ سياسى و
اقتصادى بر ديگر قبايل عرب تفوق داشته، پيوسته اداره شئونات ويژه مكه را در ميان
قبائل عرب عهدهدار بوده است.
مكه به دليل موقعيت خاص كعبه،
مركزيت دينى شبه جزيره را هم دارا بوده و بتهاى بزرگ مشترك و بتهاى كوچك اختصاصى
هر قبيله در آن قرار داشتند.
به علت اين ويژگىها بود كه
مكه بارها شاهد برخورد قدرتهاى منطقه و حوادث ناگوارى چون حمله ابرهه سلطان مقتدر
افريقا (حبشه) بوده و برخى از اين وقايع ناشى از معارضه قدرتها، در دوران پس از
اسلام هم اتفاق افتاد، كه منجر به آتش كشيده شدن كعبه توسط منجنيقها براى سركوبى
عبد اللّه بن زبير مدعى خلافت در برابر يزيد بن معاويه شد و حرمت ديرينه كعبه و
حرم در هم شكسته شد (2) و در قرن سوم نيز كعبه توسط قرامطه مورد هتك قرار گرفت
(3).
مسجد الحرام نيز به نوبه خود
حوادث فراوانى به خود ديده و تحولات تاريخى، آثارى را در آن به وجود آورده است.
اهميت، قداست و جايگاه ويژه
حرم، مكه، مسجد الحرام و كعبه بر حوادث تاريخى اين سرزمين اثرى عميق گذارده و اين
حوادث را در تاريخ به نحو بارزى برجستگى و اهميت فوقالعادهاى بخشيده است.
به همين دليل حفظ آثار تاريخى
اين سرزمين به معناى حراست از اسرار و موقعيت آن تلقى مىگردد و در نتيجه، مفهوم
مخالف آن يعنى كه هرگونه تخريب و از ميان بردن اين آثار مثبت يا منفى تاريخى اين
سرزمين بهمثابه ضربهاى بر موقعيت آن و محو علايم و آثار نشاندهنده اسرار نهان
آن است.
بهاختصار به بخشى از آثار
تخريب شده توسط حاكمانى كه قدرت و عظمت خود را از اين سرزمين مقدس گرفتهاند،
اشاره مىكنيم.
مستجار:
علامت مستجار در ديوار پشت
درب و كنار ركن يمانى كه نشانهاى از ميلاد نور در كعبه داشته و به اين قسمت مقدس
كعبه ملتزم نيز گفته مىشده، (4) چنان محو شده كه امروزه اثبات آن ناممكن است.
حطيم:
حطيم به قسمتى از فاصله ركن
شامى و ركن غربى از يكسو و مقام ابراهيم و زمزم از سوى ديگر گفته مىشد كه از نظر
عبادى و سياسى اهميت فوق العادهاى داشته و پناهگاهى براى مظلومان و محرومان بوده
كه در آنجا گردهم مىآمدند و با استغاثه و دعا از خدا دادخواهى مىكردند. چه بسيار
ستمگران و متجاوزانى كه با اين استغاثه ها نابود مىشدند و چه مظلومانى كه دعايشان
مستجاب و داد خود را مى ستاندند.
اين محل مقدس كه جنة المعلى
نيز ناميده مىشود محل دفن اجداد پيامبر (ص) و مادر گرامى آن حضرت (آمنه بنت وهب
(س) (5) و شخصيتهاى بنى هاشم بود كه مدفن بانوى اسلام حضرت خديجه (س) همسر گرامى
پيامبر (ص) و مادر حضرت فاطمه زهرا (س) نيز در اين محل قرار دارد.