استقلال ميهن و ملت ايران به وقوع پيوست و ايرانى و ايران‌زمين را به استقلال رسانيد.

از قيام علماى بزرگ ايران عصر ناصرى تا صدور فتواى تحريم تنباكو و نيز اغتشاشات و حركت‌هاى مردمى كه منجر به تحصن ها، شكل‌گيرى مجاهدين مسلح و درگيرى بين آنان و درباريان و هواداران استبداد شد و سرانجام به صورت يك شعار و آرمان مردمى به صدور فرمان مشروطه پيوست، در تمامى اين تحولات عامل عمده و محرك اصلى اين جنبش، آرمان‌هاى برخاسته از اعتقاد دينى مردم و احساس وظيفه شرعى و عمل به تكاليف اسلامى بود و انديشه‌هايى چون آزاديخواهى و ميهن‌پرستى كه برخواسته از نفوذ انديشه سياسى غرب بود، توسط گروهى كه در اقليت بودند، مطرح مى‌شد و همين اقليت نيز براى توجيه ايده‌هاى خود و تبديل آنها به شعارهاى مردمى، ناگزير از آن بود كه اين ايده‌ها را در قالب انديشه اسلامى و با توجيه شرعى به افكار عمومى عرضه كنند.

منبع

فقه سياسى 113/10-112.

ناسيوناليزم ترك

پديده ناسيوناليزم ترك، هنگامى آغاز شد كه سلاطين عثمانى براى حفظ متصرفات خود ناگزير از اعطاى امتياز به قوميت هاى غير ترك به ويژه عرب‌ها شدند و از سوى ديگر اسلام به عنوان دينى كه ملت‌هاى قلمرو حكومت عثمانى را پيوند مى‌داد در عمل رو به افول نهاد. ملت‌هاى مسلمان تحت حكومت عثمانى به تدريج رو به استقلال آوردند و متصرفات ثابت آن مانند اروپاى شرقى بيشتر متعلق به غير مسلمانان شد و از عنوان خلافت اسلامى جز اسمى باقى نماند.

اين عوامل در حقيقت يك روى مسئله گرايش به ناسيوناليزم ترك بود و روى ديگر آن كه بر غير اسلامى كردن رژيم سياسى تأكيد مى‌ورزيد، موج سياسى استعمارى برخاسته از سياست‌هاى تخريبى غرب بود كه اساس و موجوديت امپراطورى قدرتمند عثمانى را كه اروپا را تهديد مى‌كرد، نشانه مى‌رفت - در چنين شرايطى حزب جوانان ترك با انديشه ناسيوناليستى تشكيل و فعاليت گسترده آن با حمايت وسيع غرب آغاز شد و نخستين هدف آن، غير اسلامى كردن حكومت ترك و ناسيوناليست كردن رژيم جايگزين امپراطورى عثمانى بود.

ناسيوناليزم ترك از ابتدا با تز آتاييزم (نفى دين و خدا) آغاز نشد؛ هدف تركان جوان، آن بود كه اسلام را از حوزه سياست و حكومت دور كرده و هويت تركى را جايگزين هويت اسلامى دولت كنند.

ناسيوناليزم ترك كه ابتدا براى زدودن ايدئولوژى از نظام سياسى و دولت ارائه‌شده بود، خود به عنوان ايدئولوژى نظام تركيه جديد جايگزين شد و زيربناى ايدئولوژيك دولت و قانون اساسى معرفى شده است. تا آنجا كه همه آزادى‌هاى سياسى كه به سبك غربى در قانون اساسى تركيه پيش‌بينى شده، مشروط بر آن است كه منجر به دينى شدن حكومت و دولت نشود و به ناسيوناليزم ترك آسيبى وارد نياورد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منبع

فقه سياسى 99/10-95.

ناسيوناليزم عرب

انديشه ناسيوناليزم عرب را مى‌توان در چهار مقطع تاريخى مطالعه كرد:

الف - دوران جاهليت عرب (قبل از اسلام) كه نژاد و هويت عربى به عنوان نسل برتر به شمار مى‌آمد و هويت عربى امتياز و فخر بزرگى محسوب مى‌شد؛