آفرينش انسان پرستش خدا و رشد و تعالى او در مسير بى نهايت الى اللّه است:(وَ ما خَلَقْتُ اَلْجِنَّ وَ اَلْإِنْسَ إِلاّ لِيَعْبُدُونِ))(31). خدا فراموشى، خود فراموشى مى‌آورد و خودشناسى، خداشناسى مى‌آفريند:(وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اَللّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ‌)(32).

انسان هر چند در حجاب تن و ماده محجوب است اما اگر او اين حجاب را بر افكند حقايق جهان بر او ظاهر مى‌شود:(فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ اَلْيَوْمَ حَدِيدٌ)(33). او حتى تا سر حد سجود ملائك مى‌تواند پيش برود:(وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اُسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا)(34).

انسان با هدايت الهى آراسته شده و در اين هدايت نه تنها از درون (الهام، فطرت، عقل، وجدان) روشنى يافته بلكه از بيرون وجودش نيز توسط وحى و ثبت انبياءبا بينش برتر مجهز شده است:(وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا). (35) فنا بر او راه ندارد و مرگ او انتقال از مرحله‌اى به مرحله وسيع‌تر و كامل‌تر زندگى است:(ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ‌)(36) و اما در جهان مخلد است(خالِدِينَ فِيها أَبَداً وَعْدَ اَللّهِ حَقًّا)(37). انسان از جانب خدا حامل بار امانت ولايت تكوينى و تشريعى است.(وَ حَمَلَهَا اَلْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولاً)(38).

در ميان آيات و نشانه‌هاى خدا انسان يكى از بزرگ‌ترين آيات آفرينش به شمار مى‌آيد و براى خود جهانى است وسيع و بيكران(سَنُرِيهِمْ آياتِنا فِي اَلْآفاقِ وَ فِي أَنْفُسِهِمْ حَتّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ اَلْحَقُّ‌)(39).

با همه اين خصايص، انسان از مرگ گريزى ندارد و او سرانجام از اين جهان مادى رخت برخواهد بست(أَيْنَما تَكُونُوا يُدْرِكْكُمُ اَلْمَوْتُ وَ لَوْ كُنْتُمْ فِي بُرُوجٍ مُشَيَّدَةٍ)(40).

رؤيايى بودن انسان بدان معناى كه او از حالتى به نام رؤيا برخوردار است كه گاه عكس‌العمل اميال شيطانى و نفس اماره او است. اضغاث و احلام و گاه به صورت القايى خدايى و اتصال به غيب جهان نشان دهنده واقعيت‌ها است:(يا أَيُّهَا اَلْمَلَأُ أَفْتُونِي فِي رُءْيايَ إِنْ كُنْتُمْ لِلرُّءْيا تَعْبُرُونَقالُوا أَضْغاثُ أَحْلامٍ وَ ما نَحْنُ بِتَأْوِيلِ اَلْأَحْلامِ بِعالِمِينَ‌)(41)(نَبِّئْنا بِتَأْوِيلِهِ إِنّا نَراكَ مِنَ اَلْمُحْسِنِينَ‌)(42). غم و شادى بازتاب دو حالت آگاهى و اعتبار و يادآورى موطن اصلى و نيز غفلت و مشغول شدن به تاريكى‌هاى زندگى و آثار حيات دنيوى است، انسان آگاه هرگز براى دنيا حزين نميشود و بدان حسرت و افسوس نميخورد:(لِكَيْلا تَحْزَنُوا عَلى ما فاتَكُمْ وَ لا ما أَصابَكُمْ‌)(43) و همواره خود را برتر از رويدادهاى زودگذر مى‌بيند:(وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ اَلْأَعْلَوْنَ‌)(44).

انسان موجودى است داراى حالات متفاوتى مانند خشم و بردبارى، رضا و سخط، انشراح و ضيق صدر، و بايد مورد هركدام شناخته شود و اين انگيزه‌ها به موقع استفاده شود؛ و نيز او موجودى جامعه گرا است و اين صفت از حالت توانايى او بر استخدام ناشى مى‌شود و از آن ناگزير است:(إِنَّ هذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ). (45) و در نخست هم اين چنين بوده است:(كانَ اَلنّاسُ أُمَّةً واحِدَةً‌)(46). اختلاف ميان انسان‌ها زائيده زندگى اجتماعى روح استثمار و استعمار و استخدام او است:(وَ لا يَزالُونَ مُخْتَلِفِينَ