وحدت نهايى كه همانا تشكيل «دولت بزرگ اسلامى» باشد، به پيش خواهد برد. وجود اين عوامل درون نظام، نقش مهمى در تحقق يابى «وحدت» دارد. بعضى از اين عوامل عبارتند از:

الف - «وحدت»، فلسفه نهايى حكومت‌ها: «وحدت» در انديشه سياسى اسلام، فلسفه و هدف نهايى حكومت‌ها را تشكيل مى‌دهد. يك نظام اسلامى واقعى اصولا به سمت هميارى با واحدهاى اسلامى ديگر حركت مى‌كند و اگر چنين نكند در خلاف مسير واقعى خود حركت كرده است؛

ب - «وحدت»، مسؤوليت دينى حكومت: «وحدت» در فرهنگ سياسى اسلام يك پديده دلبخواهى و اختيارى نيست كه وجود آن تابع اراده آزاد خود دولت‌ها باشد بلكه يك تكليف و مسئوليت است كه حاكمان اسلامى نميتوانند آن را ناديده بگيرند. هرگاه دولت‌ها، اسلامى شدند، پروژه وحدت به عنوان يك وظيفه دينى به خودى خود مورد توجه قرار خواهد گرفت.

ج - «وحدت»، خواستگاه مردمى: اختلاف و واگرايى بيش از اين‌كه عامل داخلى داشته باشد، عامل بيرونى و خارجى دارد؛ زيرا اين استعمار و حكومت‌هاى وابسته به آن هستند كه همواره در روند پيشرفت نهضت‌هاى وحدت‌گرا اخلال ايجاد كرده و مانع از همگرايى دولت‌ها مى‌شوند. هرگاه اين عامل در داخل سرزمين‌هاى اسلامى تغيير بنيادى يابد و حكومت‌ها ملى و اسلامى شوند، «وحدت» كه خواست اصلى ملت‌ها و دولت‌هاست، تحقق پيدا خواهد كرد.

به هر حال اين عوامل درونى آنگاه كه با منافع ملى و فراملى دولت‌هاى «محيطى» گره خورده و مجموعا در كنار هم قرار بگيرند، شرايط عملى تحقق «وحدت اسلامى» را به خوبى فراهم خواهند كرد. «جمهورى هاى آزاد و مستقل» اسلامى نيز با حفظ استقلال داخلى و حاكميت ملى، يك سازمان سياسى مافوق را تشكيل خواهند داد؛ زيرا كه تعارضات بالفعل آنها از بين رفته و منافعشان نيز به‌شدت با همديگر پيوند پيدا مى‌كند. (10)

منابع

1 - مؤمنون / 25؛ 2 - حج / 78؛ 3 - استراتژى وحدت در انديشه سياسى اسلام 1 / مقدمه؛ 4 - همان / 29؛ 5 - همان / 31؛ 6 - انديشه فقهى سياسى امام خمينى (ره) / 448؛ 7 - وحدت از ديدگاه امام خمينى (ره) / 175؛ 8 - صحيفه نور 195/18؛ 9 - همان 250/8؛ 10 - فقه سياسى 186/5-183.

وحدت (در قرآن كريم)

1.(وَ اِعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اَللّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا).(1) (همگى به رشته حق چنگ زنيد و بر آن گرد آييد و از تفرقه و پراكندگى اجتناب كنيد)؛

2.(يا أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمَنُوا اِصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اِتَّقُوا اَللّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ‌). (2) (هان اى كسانيكه ايمان آورديد در مقابل شدايد و مشكلات و مسئوليت هايى كه داريد صبر پيشه كنيد و تحمل و پايدارى به خرج دهيد و علايق و روابط خود را با ديگران حفظ كنيد و در برابر خداوند تقوى پيشه سازيد شايد رستگار گرديد)؛

3.(وَ أَنَّ هذا صِراطِي مُسْتَقِيماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا اَلسُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ‌). (3) (اين است راه راست من، آن را پيروى كنيد و از پيروى كوره راه‌ها بپرهيزيد تا دچار تفرقه نشويد)؛

4.(وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَ اِخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ اَلْبَيِّناتُ‌). (4) (نباشيد مانند كسانى كه پراكنده گشتند و با يكديگر به اختلاف برخاستند پس از آنكه بينات و دلايل واضح نازل گرديد)؛