در ديوان پيامبر (ص) كار نوشتن انجام مى‌دادند. (1 و 16)

منابع

1 - مفتاح الكرامه 26/20 و 45؛ جواهر الكلام 215/21؛ مبسوط در ترمينولوژى حقوق 1995/3-1982؛ 2 - جواهر الكلام 215/21؛ 3 - همان 73/40؛ 4 - همان / 54؛ 5 - همان 422.6/43 - فرهنگ فقه 692/3؛ 7 - صحاح اللغه؛ 8 - توبه / 60؛ 9 - انفال / 60؛ 10 - الاحكام السلطانيه / 200-199، فتوح البلدان 453/1 و تاريخ طبرى 23/5؛ 11 - الاحكام السلطانيه / 199؛ 12 - المقدمه / 202؛ 13 - لغت‌نامه دهخدا 10058/7؛ 14 - صبح الاعشى 91/1؛ 15 - الخطط 148/1؛ 16 - فقه سياسى 631/7-630.

ديوان عدالت ادارى

ديوان عدالت ادارى يكى از نهادهاى زير مجموعۀ قوۀ قضاييه است كه به منظور رسيدگى به شكايات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مأموران يا واحدها يا آيين‌نامه‌هاى دولتى و احقاق حقوق آنها و به موجب اصل 173 قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران تأسيس شده است.

ديوان عدالت ادارى كه به عنوان يكى از نهادهاى بارز تضمين عدالت ادارى و به منظور تحقق اهداف قوه قضاييه در زمينه تأمين و احياى حقوق عمومى و رسيدگى به شكايات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به كاركنان يا واحدها و يا آيين‌نامه‌هاى دولتى پيش‌بينى شده، عمده‌ترين نقش را در استقرار عدالت در تمامى سطوح سازمان ادارى كشور دارد.

قانون ديوان عدالت ادارى مصوب بهمن ماه 1360 و 1385 صلاحيت ديوان را به اينگونه شرح داده است:

1. رسيدگى به شكايات و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقيقى و حقوقى در مورد تصميمات و اقدامات واحدهاى دولتى اعم از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات و شركت‌هاى دولتى و شهرداريها و تشكيلات و نهادهاى انقلابى و مؤسسات وابسته به آنها و نيز تصميمات و اقدامات مأموران واحدهاى مذكور راجع به وظايف آنها و همچنين در مورد آيين‌نامه‌ها و ساير نظامات و مقررات دولتى و شهرداريها از حيث مخالفت آنها با قانون و يا عدم صلاحيت مرجع مربوطه و يا سوء استفاده از اختيارات و يا تخلف در اجراى قوانين و مقررات و خوددارى از انجام وظايف قانونى؛

2. رسيدگى به اعتراضات و شكايات از آراء و تصميمات قطعى دادگاه‌هاى ادارى، هيأت‌هاى بازرسى و كميسيون‌هايى مانند كميسيون‌هاى مالياتى و كميسيون موضوع ماده 100 شهردارى‌ها؛

3. رسيدگى به شكايات قضات و مشمولين قانون استخدام كشورى و ساير مستخدمين واحدها و مؤسسات دولتى از حيث تضييع حقوق استخدامى.

تصميمات و آراء دادگاه‌ها و مراجع قضايى دادگسترى و نظامى و دادگاه‌هاى انتظامى قضات و نيروهاى مسلح قابل شكايت در ديوان نيست.

احياى حقوق مردم در برابر اقتدار ادارى و دولتى و آنچه كه در پوشش حاكميت دولت انجام مى‌گيرد، از مصاديق عمده عدالت به مفهوم كلى و عدالت ويژه ادارى به شمار مى‌آيد.

ديوان عدالت ادارى از نظر ساختارى رابطه‌اى با هيأت‌هاى بدوى و پژوهشى رسيدگى كننده به تخلفات ادارى ندارد و هركدام از آن دو در برابر يكديگر مستقل هستند و تنها ارتباط قانونى فيما بين اين دو نوع نظارت ادارى آن است كه هر دو آنها مكلفند با تشكيل پرونده و صدور رأى، همديگر را از نتيجۀ نهايى مطلع سازند و هيأت‌هاى رسيدگى‌كننده به تخلفات ادارى يك نسخه از پرونده و رأى صادره را به ديوان و ديوان نيز يك نسخه از رأى صادره ديوان را به هيأت‌هاى رسيدگى