جلولاء: محلی در منطقه کوهستانی و در شرق بغداد. در این شهر رودی با همین نام جریان دارد که در شهر بعقوبة، به دجله می پیوندد.

جلّیقه (Galicia): نام منطقه ای است که امروز گالیسیا شناخته می شود و در شمال غربی اسپانیا قرار دارد. این شهر در منابع و مصادر عربی جلّیقه نام دارد.

جنّابة: شهر کوچکی در سرزمین فارس و کنار بندرگاهی در خلیج فارس که کشتی ها در آن پهلو می گیرند. ابوسعید حسن جنّابی قرمطی به این سامان منسوب است.

جَنَدْ: از شهرهای اسلامی و بزرگ ترکستان در ماوراء النهر است. این شهر در قرن هفتم هجری توسط مغول ها ویران شد. در یمن نیز شهری به همین نام وجود دارد.

جندی شاپور: شهری است در ناحیه اهواز که شاپور پسر اردشیر آن را در قرن ششم میلادی بنا نهاد، از این رو شهر یاد شده به نام وی خوانده شد.

شاپور پس از ساختن این شهر، اسرای رومی و پاره ای از دانشمندان آنها و نیز گروهی از سربازان خویش را در آن اسکان داد. این شهر در عصر ساسانیان مرکز خوزستان بود و پایگاه فرهنگ یونان قدیم و ایران به شمار می رفت. فعالیت های فرهنگی آن جا تا قرن های اولیه اسلامی در این مرکز ادامه داشت; ولی در قرن چهارم از رونق افتاد و در قرن هفتم به نابودی گرایید. دو پزشک مشهور جبرائیل و جرجیس فرزندان بختیشوع به این شهر منسوبند.

جنوة (جنوا = Geneva): شهری است در شمال ایتالیا و کنار دریای مدیترانه، و خلیجی نیز به همین نام قرار دارد. در دوران جنگ های صلیبی یکی از شهرها و مراکز مهم تجاری به شمار می رفت و نقشی حساس و پراهمیت را در آن دوران ایفا می نمود.

جورجیا (گرجستان): یکی از مناطق شمال ارمنستان است که در کنار دریای سیاه قرار دارد. این شهر گرجستان یعنی شهر گرجی ها نام داشت و مرزهای دولت اسلامی در آن پایان می یافت. پایتخت ارمنستان شهر تفلیس است.

جیّان (Jaen): از مهم ترین شهرهای اندلس که در شرق کردوبا و در کنار رود وادی کبیر که امروزه خاین خوانده می شود. دانشمندان زیادی به این شهر منسوبند. از جمله: حسین بن محمد غسانی معروف به جیّانی پیشوای محدثان کردوبا که در سال 498 ق درگذشت. ابوحجاج یوسف بن محمد جیّانی جهانگرد و محدثی است که در جیّان متولد و در بلخ به سال 545 ق درگذشت. ابوذر خشنی مصعب بن محمد جیّانی صاحب تألیفات فراوان و پرچمدار ادبیات عرب در اندلس، و محمد بن عبدالله بن مالک طایی دانشمند نحوی و لغوی است.

جیحان: ر.ک: نهر جیحان.

جیحون: ر.ک: نهر جیحون.

جیرون: نام محلی است در دمشق که درب شرقی مسجد جامع اموی آن جا باز می شود و امروزه به باب جیرون شهرت دارد. این محل بازاری سرپوشیده داشته و مرکز داد و ستد و تجارت و سکونت بوده است. امروزه نیز این محل به همین نام خوانده می شود.

جیرونه (La Gironde): منطقه ای در جنوب غربی فرانسه و پایتخت آن شهر بورودو بود که رودخانه جارون نزدیک مصب خود آن را دو قسمت می کند.

جیزه: شهری است در کناره غربی رود نیل که در مقابل شهر فسطاط قرار داشت و امروزه جزیی از قاهره است. آثار ارزشمندی مانند اهرام سه گانه و مجسمه ابوالهول در آن قرار دارد. دانشمندان فراوانی به این شهر منسوبند.

جیلان (گیلان): بخشی از ایران که در جنوب دریای خزر و شمال کوه های البرز واقع است. این منطقه از شرق به طبرستان (مازندران) واز شمال به محل پیوستن رود کرّ و رود ارس محدود می شود. این منطقه به دلیل مرداب های فراوانی که دارد، گیلان نام دارد. گیلان، برگرفته از واژه گیل که همان گل است، می باشد. مناطق کوهستانی و کوهپایه های این سرزمین را دیلم می خوانند.

ح

حبرون: نام قدیمی شهر الخلیل در جنوب قدس که حرم و آرام گاه حضرت ابراهیم خلیل(علیه السلام) و آثار باستانیِ دیگری در این شهر قرار دارند.

الحدث: دژی است در شمال مرعش، واقع بر کوهی که الأحیدب نام دارد. و بر گذرگاهی که از مرزهای جزیره محافظت می کند مشرف است و به درب الحدث مشهور می باشد و بارها بین مسلمانان و رومیان دست به دست گشته است.

الحدیثة: شهری از توابع موصل در کنار مصب رود زاب علیا در نهر دجله و در جنوب شهر موصل، که در سال 73 ق هنگامی که محمد بن مروان از سوی خلیفه عبدالملک بن مروان بر جزیره ولایت یافت، این شهر را بنا نهاد و آن را پایگاه سربازان خود قرار داد. او برخی از عرب های بصره را که بیشتر از قبیله ازد بودند، در این شهر اسکان داد.

حدیبیه: روستایی در نزدیکی مکه که به نام چاهی که در آن وجود داشت خوانده می شد. در این مکان مشرکان قریش از ورود پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم)و همراهان او به مکه، جهت ادای حج عمره جلوگیری کردند. پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) عثمان بن عفان را برای مذاکره و گفت وگو به سوی قریش روانه ساخت. زمانی که عثمان در بازگشت تأخیر نمود، پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم)