دیر الجماجم: محلی است در اطراف کوفه و در سمت جنوب که جنگ میان حجاج ثقفی، حاکم عراق و عبدالرحمان بن اشعث در سال 85 ق در همین موضع روی داد.

دینور: شهری در استان کردستان، نزدیک کرمانشاه که ناحیه ای کوهستانی است. این شهر مرکز حکومت کردهای بنی حسنویه بود. ابوحنیفه دینوری از پیشوایان علم لغت و صاحب کتاب النبات و اخبار الطوال، و ابومحمد عبدالله بن مسلم ابن قتیبه دینوری صاحب کتاب عیون الاخبار از جمله دانشمندان برخاسته از این شهرند.

ذ

ذات الرقاع: محلی در نجد که منزل گاه بنی سلیم و غطفان

بود.

ذات العشیرة: محلی است نزدیک ینبع، میان مکه و مدینه.

ذوقار: آبی است در نزدیکی کوفه و در ملکیت بکر بن وائل که در کنار آن جنگ معروف میان قبیله وائل و ایرانیان رخ داد و اعراب در آن پیروز شدند.

ذوقرد: آبی است در شمال مدینه و بین این شهر و خیبر که پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) در جست وجوی عیینة بن حصن که در سال 6 ق بر مدینه شبیخون زده بود، رهسپار آن جا شد.

ذوالقصه: محلی نزدیک مدینه که در کنار راه ربذه قرار گرفته بود.

ر

رأس العین: از شهرهای مشهور جزیره و نزدیک نصیبین که عین الورده خوانده می شود. در این شهر چشمه سارهایی وجود داشت که به شکل جویبارهایی در چمنزارهای سبز و خرم جاری می شدند و سپس با پیوستن به هم نهر خابور را تشکیل می دادند. این شهر امروزه جزیی از جمهوری سوریه است.

رافقه: شهری است کنار رود فرات در سمت رقة و متصل به آن. این شهر را منصور بنیان نهاده و مهدی آن را به پایان رساند و رشید در آن سکونت گزید.

رامهرمز: شهری است در شرق اهواز.

رامدین: از شهرهای ماورای نهر که نزدیک بخارا قرار دارد.

ران: استانی است وسیع در شرق ارمنستان که در مثلثی که رأس آن از پیوند رود ارس و کر آغاز می شود، قرار دارد. مرکزیت این ناحیه را شهر برذعه داشت.

راوند: از روستاهای کاشان است که در استان اصفهان قرار دارد. ابن الراوندی که از دانشمندان علم کلام بود، به این روستا تعلق داشت. او در سال 245 ق درگذشت.

رباط: شهری است کنار اقیانوس اطلس که زمان حکومت موحدین در قرن ششم هجری بنا شد و آن را رباط الفتح می خواندند. امروزه این شهر پایتخت کشور مغرب محسوب می شود.

ربذه: شهری است در مرکز نجد که منزل گاه حجاج در بین عراق و مکه است. عثمان بن عفان خلیفه سوم، ابوذر غفاری را به این شهر تبعید کرد. این شهر در سال 319 ق پس از جنگ بین ساکنان آن جا با شهر ضریّة که در مجاورت آن قرار داشت به ویرانه ای تبدیل شد و حمایت قرامطه از اهل ضریّة به پیروزی ایشان منجر شد و به دنبال آن بود که ساکنان ربذه شهر را ترک کردند و شهر ویران گردید.

رجیع: آبی است، میان مکه و طائف که ملک بنی هذیل بود. در این مکان در سال چهارم هجری، عاصم بن ثابت و یارانش توسط بنی لحیان که گروهی از بنی هذیل بودند، به قتل رسیدند.

رحبة مالک: منزل گاه مالک بن طوق بود و آن را به نام مؤسسش نام نهادند تا از دیگر منازل متمایز باشد. این منطقه در شش فرسخی قرقیشیه در کناره غربی رود فرات در کشور سوریه قرار دارد.

رخج: از شهرهای افغانستان که در نزدیکی قندهار قرار دارد.

رشید (Rosette): از شهرهای پراهمیت مصر در شرق اسکندریه، که در ساحل مصبّ شاخه رود نیل به دریای مدیترانه قرار دارد. این شاخه از نیل نیز به مناسبت این شهر رشید نامیده می شود.

رضوی: کوهی است میان ینبع و مدینه. کیسانیه بر این باورند که محمد بن حنفیه در این کوه زندگی می کند و او همان مهدی موعود است.

رفح: شهری است در منتهی الیه ساحل شرقی دریای مدیترانه که حد فاصل میان شام و مصر است.

رقاده: شهری نزدیک قیروان که گویند ابراهیم بن احمد اغلبی آن را بنیان نهاد. در این شهر با عبیدالله مهدی اسماعیلی بیعت شد.

رقه: شهری در کناره رود فرات و شرق شهر حلب، در سوریه، که از پراهمیت ترین شهرها در روزگار حکومت بنی العباس بود. رشید کاخ سلام را درآن بنا نهاد و در فصل گرما از بغداد به این شهر می رفت. شهرهای دیگری نیز وجود دارد که با این شهر همنام هستند.

رملة: از معتبرترین شهرهای فلسطین است که سلیمان بن عبدالملک آن را احداث کرد. این شهر تا به امروز از مراکز بازرگانی و کشاورزی معتبر به شمار می رود. دانشمندانی از این شهر برخاستند که از جمله آنها محمد بن احمد بن شمس الدین رملی ملقب به شافعی را می توان نام برد.

رنده (Ronda): شهری است میان اشبیلیه و مالقه (مالاگا). این شهر در تاریخ اندلس شهرت بسزایی دارد. عمر بن حفصون، کوه های این منطقه را مرکز شورش خود قرار داد. در نزدیکی این شهر قلعه بابستر