(Bobestro)، در میان قله های کوه های رند قرار دارد. این شهر در سال 860 ق (1485 م) به دست اسپانیایی ها سقوط کرد و امروزه جزیی از مالقه به شمار می رود. به دوران حکومت اسلامی، دانشمندان و شعرایی به این شهر منسوبند که ابن عبّاد رندی شارح حکم ابن عطاء الله اسکندری و عبیدالله بن عاصم قیسی رندی خطیب توانا و سخنور، احمد بن ابی العافیة الرندی محدث، ابوالبقای شاعر که در رثای اندلس، به هنگام سقوط آن دست اسپانیایی ها سقوط کرد، قصیده ای با مطلع زیر سروده است از جمله آنانند:

هر چیز که به مرحله کمال برسد، کاستی می یابد پس انسان نباید مغرور کامیابی ها باشد.

رها: ر.ک: اودسّا.

رودوس (Rhodes): جزیره ای است واقع در شرق مجمع الجزایر یونان. این جزیره به خاطر موقعیت استراتژی خاص و با اهمیتی که برای امپراتوری بیزانس داشت، مورد تهاجم ناوگان های اسلامی قرار گرفت. در زمان جنگ های صلیبی این جزیره به پایگاهی برای نظامیان و سواران یوحنای مقدس تبدیل شد. سلطان مملوکی جقمق در قرن پانزدهم، چندین بار درصدد تصرف این جزیره برآمد. ولی عثمانی ها توانستند پس از قرن شانزدهم آن را به تصرف خویش درآورند. این جزیره امروزه بخشی از یونان است.

رون: ر.ک: نهر رون.

رونسفال (رونسواله = Roncesvalles): از گذرگاه های کوهستانی که از کوه های پیرینه یا آن چه را که اعراب البرتات می خوانند، می گذرد. مسلمانان از این گذرگاه به سوی فرانسه رفتند و با آنها جنگیدند. پادشاه شارلمانی نیز برای تهاجم به کشورهای اسلامی از این گذرگاه استفاده کرد. این راه کوهستانی در منابع عربی باب شرزوا نام دارد.

ری: شهری است در شمال شرقی ناحیه جبال (قهستان) که یونانی ها آن را راکس (Raxes) می نامند. در سده چهارم هجری بخش عمده این شهر ویران شد و مردم ساکن آن سامان به تهران که در نزدیکی ری قرار دارد، کوچ کردند. فخر رازی و سلیمان بن مهران ملقب به اعمش که از بزرگان تابعین بودند، و... از این شهر برخاسته اند.

ریّه (Reha): از مناطق اندلس که در جنوب شرقی قرطبه (کردوبا) قرار داشت و در آن، شهر و دژهایی وجود دارد. این بخش از اندلس پایگاه عمر بن حفصون بوده است.

ز

زاب: ر.ک: نهر الزاب. زاب منطقه ای است در مغرب مرکزی که اکنون جزئی از الجزایر و از توابع شهر قسنطینه است.

زاویه: محلی است نزدیک بصره که جنگ بین عبدالرحمان بن اشعث و لشکری که از سوی حجاج به فرماندهی یزید بن مهلب گسیل شده بود; در آن جا روی داد. در پی این جنگ، عبدالرحمان فرار کرد و به رتبیل پادشاه ترک پناهنده شد.

زبطره (Zapetra): از شهرهای نظامی ناحیه جزیره نزدیک ملطیه است و دارای دژی بود که توسط رومیان ویران شد. پس از بازسازی این شهر توسط هارون الرشید، رومیان آن را بازپس گرفتند. سپس معتصم در سال 223 ق در حمله مشهور خود به عموریه، آن را تحت استیلای خویش درآورد.

زرنج: مرکز ناحیه سجستان در قرون وسطی است که توسط تیمور لنگ ویران شد و هنوز باقیمانده آن در آن سرزمین پراکنده است. جغرافی دانان عرب این بخش را با نام سجستان می شناختند. به علاوه نام سجستان کراراً در فتوحات نخستین اسلامی آمده است. از سجستان در مآخذ فارسی به زرنک یاد شده است.

زلاّقه (ساگراجه = Sagragjas): دشتی است در اندلس که در شمال بطلیوس قرار دارد. جنگ مشهوری که میان بربرها به فرماندهی یوسف بن تاشفین و پادشاهان اندلسی که به وی پیوسته بودند از یک سو و الفونسوی ششم پادشاه کاستیل (Castilla) از سوی دیگر، به سال 479 ق در این منطقه روی داد. این جنگ به شکست و نابودی اکثر نیروهای اسپانیایی به سال 1086 م منجر شد.

زمخشر: روستایی است از نواحی خوارزم که دانشمندان زیادی از آن سامان برخاستند. ابوهاشم محمود بن عمر زمخشری ادیب، مفسر، نحوی صاحب کتاب های اساس البلاغة و کشاف عن حقایق التنزیل در تفسیر قرآن کریم و الفائق در ابهامات حدیث و المفصل در علم نحو از جمله آنان است.

زنجان: شهری مشهور که در غرب آذربایجان قرار دارد و در حمله مغول ها متحمل ویرانی هایی شد.

الزهراء: شهری با کاخ های فراوان که در شرق غرناطه قرار داشته است. این شهر در سال 325 ق توسط عبدالرحمان ناصر اموی ساخته شد تا وی از آن به عنوان تفرجگاه خصوصی استفاده کند. عبدالرحمان، در ساختن این شهر و تزیینات آن هزینه سنگینی را متحمل شد. شهر زاهره که منصور بن ابی عامر آن را به عنوان مقر حکومت خود بنا نهاد، در شمال غربی شهر قرطبه است. این دو شهر بعدها به ویرانه تبدیل شدند و به سرنوشت دیگر شهرهای اندلس عربی دچار آمدند.

زویلة: از شهرهای فزّان قدیم است که در 770 کیلومتری جنوب شرقی طرابلس قرار گرفته و به نام زویلة السودان خوانده می شود. این نام گذاری به خاطر تفکیک آن از زویله افریقیه است که عبیدالله مهدی در نزدیکی تونس بنا نهاد.