الفراض: محلی درمرزهای عراق، شام و جزیره است که بین مصب دو رود خابور و بلیخ، در شرق رود فرات، قرار دارد. در این محل، رومیان، عرب ها، ایرانیان و قبایل مسیحی عرب در سال 12 ق علیه خالد بن ولید همدست شدند; ولی خالد صدمه ای شدید به آنان وارد ساخت و جماعتشان را شکست داد و پراکنده ساخت.

فردون (Ferdun): شهری است در شمال شرقی فرانسه کنار رود موز (Meuse). به سال 843 م در این شهر سه فرزندِ لویی پرهیزگار (پارسا)، شارلمانی قراردادی راامضا کردند که طی آن امپراتوری تأسیس شده از طرف پدر را، که به کارلنژیان معروف بود، میان خویش تقسیم کنند.

فرغانه: از ولایت های ماوراء النهر که مرکز آن شهر أخسیکث است و در کنار رود سیحون قرار دارد. جغرافی دانان عرب، آن ولایت را به همان نام شهر فرغانه می خواندند. مغولان این شهر را ویران کردند. لذا مرکزیت به شهر اندجان (Andijan) منتقل شد. فرغانه امروزه جزیی از ترکستان است. این شهر دانشمندانی را در خود پروراند، از قبیل فخر الدین حسن بن منصور فرغانی که از پیشوایان بزرگ مذهب حنفی است.

فرِمّا: همان شهر بلوزیوم باستانی است که در مدخل شرقی مصر قرار دارد.

فریجیا (Phrygie): منطقه ای است که در شمال غربی آسیای صغیر (ترکیه فعلی) بین دریای اژه و دریای سیاه قرار دارد.

فزّان: چندین واحه ای در جنوب لیبی که دارای درختان خرما و میوه و چاه های نفت می باشد.

فسا: دومین شهر دارابگرد و واقع در استان فارس است و ایرانیان آن را پسا می خوانند. افراد منسوب به این شهر را فسوی یا پساسیری می گویند. این شهر دانشمندان زیادی را به جهان علم و دانش تحویل داده است، از جمله: مورخ ابوسفیان فسوی، ابوعلی حسن بن احمد بن عبدالغفار فارسی فسوی، استاد ابن جنّی و سردار ابوالحارث رسلان بساسیری که سال 450 ق علیه خلیفه القائم بامر الله شورش کرده و مردم را به سوی مستنصر بن ظاهر عبیدی فاطمی فرا خواند.

فسطاط: این شهر را عمرو بن عاص ساخت و آن را محل اقامت نیروهای عربی فاتح مصر، قرار داد. او هم چنین مسجدی را بنا نهاد که تا به امروز پابرجاست. فسطاط رو به وسعت و گسترش نهاد تا به صورت شهر بزرگ اسلامی مصر، تا اواسط قرن سوم هجری درآمد. در کنار شهر فسطاط، شهر قطائع الطولونیه و سپس شهر قاهره، که بعدها فسطاط را تحت الشعاع قرار داد، احداث شد. فسطاط همان شهر قدیمی مصر است که اکنون از محله های قاهره به شمار می رود.

فوسنج: شهر کوچکی است نزدیک شهر هرات که گاهی نیز با نام پوشنج و پوشنگ از آن یاد می شود.

فیروزآباد: شهری در نزدیکی شیراز است و علمای زیادی از آن برخاسته اند که از جمله آنان، می توان از فقیه ابواسحاق ابراهیم بن علی فیروز آبادی شیرازی متوفای 476 ق، و محمد بن یعقوب مجد الدین فیروز آبادی، مؤلف القاموس متوفی در سال 817 ق در شهر زبید یمن نام برد.

فم الصلح: نام شهری کنار رود صلح که به دجله می ریزد، قرار گرفته و بر دهانه این رود بنا شده است. فم الصلح، بالاتر از شهر واسط قرار گرفته و به دلیل وجود کاخ باشکوهی که حسن بن سهل، وزیر مأمون بنا کرد; شهرت فراوانی در تاریخ اسلامی یافته است. در همین شهر، مأمون پوران دختر حسن بن سهل را به همسری خود برگزید. بعد از مدتی شهر فم الصلح رو به ویرانی نهاد.

فونیکس (Phonix): دژی در ساحل لیسی، و درغرب شهر اسکندرون می باشد. در این محل به سال 34 ق، ناوگان اسلامی لنگر انداخت و با ناوگان بیزانسی وارد جنگی که ذات الصواری نامیده شد، گردید که به درهم کوبیده شدن ناوگان بیزانسی انجامید.

ق

قابس: شهری است در تونس که بر کرانه خلیج قابس قرار دارد. این شهر در جنوب شهر المهدیه و غرب جزیره جریة واقع است.

قادسیة: محلی است در شرق رود فرات و در جنوب کوفه که بر حاشیه صحرا قرار دارد. در سال 14 ق، جنگ قادسیه در این جا روی داد.

قالیقلا: از شهرهای ارمنستان نزدیک شهر ارزروم است. ابوعلی قالی ادیب و لغت دان بلندآوازه و مؤلف کتاب های الامالی و النوادر و دیگر کتاب های پرارزش، از این شهر برخاسته است. او در سال 356 ق در اندلس درگذشت.

قاهره: از بزرگ ترین شهرهای مصر و افریقای امروز است. سردار فاطمی جوهر الصقلی زمانی که در سال 358 ق مصر را فتح کرد آن را برای سرورش المعز لدین الله فاطمی بنا نهاده و آن را قاهره معزّیة نام گذارد. با این که فسطاط در کنار قاهره قرار داشت; ولی این شهر به عنوان پایتخت مصر برگزیده شد. در دوران فاطمی ها و دوره های پس از آنان، این شهر از شکوفایی فوق العاده ای برخوردار شد. قاهره از نظر تمدن، فرهنگ، تجارت و مبارزه علیه دشمنان اسلام، از بزرگ ترین مراکز اسلامی به شمار می رفت. دانشگاه الازهر و دیگر دانشگاه هایِ علمی، در آن شهر قرار گرفته اند.