قُبا: نام چاهی است که روستای موجود در محل نیز به همین نام شناخته شده است. قباء مسکن فرزندان عمرو بن عوف انصاری بود. این روستا در دو میلی مدینه منوره قرار گرفته و به دلیل وجود نخستین مسجدی که در اسلام بنا شد، به نام ذو القبلتین (دارای دو قبله) معروف است. این مسجد اولین مسجدی بود که پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم)به هنگام هجرتش به مدینه، آن را ساخت و در آن اولین نماز جمعه در اسلام خوانده شد.(1)

قبرس: جزیره بزرگی در شمال شرقی دریای مدیترانه و مقابل خلیج اسکندرون. پایتخت این کشور نیکوزیا، و بزرگ ترین شهرهای آن لیماسول و فاماگوست است. قبرس امروز کشوری مستقل و از مردم ترک و یونانی تشکیل شده است.

قدس: ر.ک: بیت المقدس.

قدید: محلی با دژهایی استوار، که بین مکه و مدینه، در نزدیکی ساحل دریای سرخ قرار گرفته است.

قرطاجنه (Cartagena): بندر شهر مرسیه اسپانیا در کنار دریای مدیترانه است. فینیقی ها این شهر را در قرن سوم پیش از میلاد ساختند.شاعر و نویسنده حازم قرطاجنی از این شهر برخاست.

قرطبه (کردوبا = Cordoba): پایتختِ بزرگ اندلس که در مرکز اندلس و کنار نهر وادی الکبیر قرار گرفته است. این شهر پایتخت حکومت امویان اندلس بود. مسجد جامع مشهوری که هم چنان پابرجاست، از زیباترین آثار معماری آن به شمار می رود. این شهر، مرکز فرهنگی، تجاری و سیاسی در تاریخ اندلس بوده است. دانشمندان و شعرای زیادی از این شهر برخاسته اند که می توان به ابن عبد ربه صاحب کتاب العقد الفرید، شاعر نیکوسرای ابن زیدون، پیشوای فقهای اندلس و مغرب ابوالولید محمد بن احمد بن رشد قرطبی، نویسنده تفسیر مشهور الجامع لاحکام القرآن و کتب دیگر ابوعبدالله بن احمد انصاری قرطبی، فقیه اندلس عیسی بن دینار اشاره کرد.

قرقرة الکدر: نام محلی در جنوب مدینه است و چون پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله وسلم) دانست که ابوسفیان برای نبرد با مسلمانان و خون خواهی کشتگان بدر می آید، با یارانش بدین مکان آمد، جز این که وقتی ابوسفیان خبردار شد پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) نیروهای خود را برای مقابله با وی بسیج کرده است، به مکه بازگشت. رسول الله(صلی الله علیه وآله وسلم) به قرقرة الکدر رسیده و سپس مراجعت کرد. البته قریش نیز به هنگام بازگشت. برای این که در حال فرار سبک تر باشند، بارهای آرد خود را رها کرده بودند; به همین جهت، این جنگ به غزوة السویق شهرت یافت.

قرقشونه (Carcassonne): از دژهای معروف جنوب فرانسه که در منطقه ای به نام أود (Aude) قرار دارد. اود نام رودی است که در این منطقه جریان می یابد. این دژ امروز مرکز قرقشونه است و بر ساحل دریای مدیترانه قرار دارد.

قرقیسیا (Circessium): شهری است بر کناره رود خابور، نزدیک دشت مالک بن طوق و نزدیک مصب خابور به فرات. این شهر محل اتراق قافله های بازرگانان، در کنار فرات بوده است.

قرمسین: شهری نزدیک همدان و در شرق آن، که کرمانشاه نام دارد. عبدالسلام بن حسین قرمسینی، که در فن حماسه و دیگر فنون صاحب تألیفات است و کتاب دار دارالحکمة بغداد نیز بود، از این شهر برخاسته است. کرمانشاه امروزه جزیی از جمهوری اسلامی ایران است.

قرمونه (Carmona): شهر کوچکی در اندلس، نزدیک اشبیلیه در شمال شرقی این شهر، کنار حوضچه رود وادی الکبیر است.

قزوین: شهری مشهور که در دامنه سلسله جبال البرز، در غرب تهران قرار دارد. از دانشمندان برخاسته از این شهر، می توان از امام الرافعی ابوالقاسم عبدالکریم قزوینی و ابوعبدالله محمد بن ماجه صاحب کتاب سنن که یکی از صحاح سته است، نام برد.

قس الناطف: منطقه ای است که بر کناره فرات میانه قرار دارد. در این محل، جنگی سخت میان مسلمانان به فرماندهی ابوعبید ثقفی و ایرانیان به فرماندهی بهمن (مردان شاه ذوالحاجب) و جالینوس در سال 13 ق در گرفت. در این جنگ، ابوعبید ثقفی کشته شد و مسلمانان با فرمانده شدن مثنّی بن حارثه به جای ابوعبید، پایداری کردند; اما در نهایت با عقب نشینی مسلمانان به طرف الّیس جنگ پایان یافت.

قسطنطنیه: ر.ک : بیزانس.

قشتاله (کاستیل = Castilla): فلاتی است که مرکز شبه جزیره ایبری راتشکیل می دهد و دو سوم این جزیره را در بر می گیرد. این بلندی خشک، میان مادرید پایتخت اسپانیا و شهر طلیطله قرار گرفته است.

قشتاله (کاستیل) در قرن نهم میلادی به صورت امیرنشین مسیحی درآمد که مرکزیت آن را شهر بورگوس (Burgos) داشت، سپس به ناوار (Navar) پیوسته و شهر لیون (Leon) نیز، به کاستیل منضم شد. در سال 1469 م ایزابل حاکم قشتاله (کاستیل)، با فردیناند دوم پادشاه آراگون (Aragon) ازدواج کرد.پس از این، پیوند امیرنشین قشتاله (کاستیل)، آراگون و لیون، در یک دولت به هم پیوستند. این اتحاد، به سال 1479 م صورت گرفت.

1 مسجد قبا، غیر از مسجد ذوالقبلتین می باشد. م