بنابراين حق حيات، حق مالکيت، حق زوجيت، حق والدين، حق کودک و مانند اين‌ها به اعتبار معني اخير است. مقصود از حقوق (که به عنوان اسم اين کتاب انتخاب گرديده و از آن‌ها بحث خواهد شد) معني اخير مي‌باشد.

ب: معناي حق

1. حق در لغت

کلمه‌ي حق در لغت، در مفاهيم مختلفي به کار رفته، مانند ضدّ باطل، ثابت[1]، يقين[2]، واجب. در قرآن کريم مي‌خوانيم: (لَقَد حَقَّ القَولُ عَلَي أَکثَرِهِم)[3] يعني بر اکثر آن‌ها ثابت و واجب شد (عذاب)، زيرا از کساني مي‌باشند که ازحالشان پيداست در حال کفر مي‌ميرند.

در عبارات بعضي از محققين آمده است، معناي اصلي حق، موافقت و مطابقت است؛ بر کسي که چيزي را به مقتضاي حکمت ايجاد مي‌نمايد و نيز فعلي که بر طبق حکمت و مصلحت از فاعل صادر مي‌شود، حق اطلاق مي‌گردد. به همين اعتبار خداوند حق است، زيرا خالقيت او و افعالش به مقتضاي حکمت است و نيز بر اعتقاد مطابق با واقع وحقيقت، و کردار و گفتاري که به حسب آن‌چه لازم است، صادر و بيان شده، حق اطلاق مي‌شود.[4]

به نظر مي‌رسد هر چند کلمه‌ي حق در مفاهيم مختلفي استعمال شده است، ولي مي‌توان در تمام اين کاربردها نوعي ثبات و تحقّق را در نظر گرفت، بنابراين معني اصلي حق، ثبات و تحقّق است.

2. حق در اصطلاح

حق در اصطلاح فقها و حقوق‌دانان به نوعي اختيار و توان و سلطه تفسير گرديده است.[5] در غالب تعريف‌هايي که از حق مي‌شود قبل از هر چيز بر اين عنصر اصلي تکيه شده است.

[1] . لسان العرب1: 122، النهاية في غريب الحديث والاثر1: 413.

[2] . معجم الوسيط: 187.

[3] . سوره يس 36: 7.

[4] . مفردات راغب: 246.

[5] . حق و تکليف: 24.