از او پوزش خواست و ابوصقر حکومت بابل، سورا و بربسما را به او واگذار کرد. وی تا زمان فوتش که حدود 277 هـ بود، این منصب را به دست داشت.5 آثار او عبارت اند از: رسائل مجموعة و رسالة فی الکتابة و الخط.6

پی نوشت ها

[1] ـ الوافی بالوفیات 7/368.
[2] ــ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 3/196.
[3] ــ تاریخ الطبری 12/1832.
[4] ــ الفرج بعد الشده 1/65.
[5] ــ معجم الادباء 4/144.
[6] ــ الفهرست (الندیم) 143.*

دیگر منابع: فرهنگ زندگی نامه ها 1/329 اعیان الشیعه 3/90 دانشنامه ایران و اسلام 3/470 معجم المؤلفین 2/88 لغت نامه دهخدا 1/500 ریحانة الادب 8/448 الاغانی 23/146.

احمد ـ ابن حنبل (164 ـ 241 هـ )

ابوعبدالله احمد بن محمد بن حنبل شیبانی مروزی ذهلی بغدادی.

در اصل اهل مرو بود و مشهور است که مادرش به سال 164 هـ ، در حالی که او را حامله بود، از آن شهر خارج شد و به بغداد آمد و در اینجا وی را به دنیا آورد و او در همین جا رشد و نمو کرد.1 از همان آغاز جوانی به کسب علوم مختلف پرداخت و از محضر بیش از 280 استاد استفاده برد که از جمله آنها افرادی چون هشیم بن بشیر، سفیان بن عینیه، یحیی القطان و ولید بن مسلم می باشند که علاوه بر استفاده علمی، از آنان روایت و حدیث نقل کرده است. ابن حنبل دارای شاگردان بسیاری بود که مروزی، اثرم، ابویحیی الناقد و فضل بن زیاد از جمله ایشان است. افرادی چون صالح و عبدالله (پسران وی)، مسلم بن حجاج نیشابوری و محمد بن اسماعیل بخاری از وی روایت کرده اند.2 ابوعبدالله برای به دست آوردن احادیث و تحصیل علم به بلاد مختلف بسیاری از جمله کوفه، بصره، مکه، مدینه، یمن و شام مسافرت کرد و علم آموخت. احمد بن حنبل از فقها و محدثان بزرگ اهل سنت3 و از شاگردان امام شافعی بود.4 او از ائمه چهارگانه اهل سنت و پیشوای حنبلیان می باشد.5 شیخ طوسی او را در زمره اصحاب امام رضا(علیه السلام)برشمرده است.6 در مورد اعتقادات وی آورده اند که وی قرآن را کلام خدا و ازلی می دانست و از اینکه مخلوق خدا پندارد، پرهیز می کرد و بر این عقیده استوار بود،7 به همین دلیل به دستور معتصم عباسی (خلافت 218 ـ 227 هـ ) مدت زیادی به زندان افتاد و مورد ضرب و شتم بسیاری واقع شد و سرانجام آزاد گشت. در نهایت به سال 241 هـ در بغداد درگذشت و در مقبره باب حرب به خاک سپرده شد.8 مشهورترین اثر او کتاب المسند می باشد. دیگر آثار او عبارت اند از: الملل الرد علی الجهمیه التفسیر الناسخ و المنسوخ الزهد المسائل الفضائل الفرائض المناسک الایمان الاشربة طاعة الرسول9 و کتاب مناقب الامام علی بن ابی طالب(علیه السلام).10

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 4/412 و 415.
[2] ــ سیر اعلام النبلاء 11/180، 181 و 330.
[3] ــ تاریخ الاسلام 18/65 و 73.
[4] ــ وفیات الاعیان 1/64.
[5] ــ النجوم الزاهره 2/304.
[6] ــ رجال الطوسی 367.
[7] ــ البدایة و النهایه 10/327.
[8] ــ وفیات الاعیان 1/64.
[9] ــ الفهرست (الندیم) 285.
[10] ــ هدیة العارفین 1/48.*

دیگر منابع: مختصر تاریخ دمشق 3/240 الوافی بالوفیات 6/363 الطبقات الکبری 7/354 المنتظم 11/286 الاعلام 1/203 الکامل فی التاریخ 7/80 العبر 1/342.

احمد ـ ابن خاقان (قرن سوم هجری)

احمد بن عبیدالله بن یحیی بن خاقان.

از درباریان و کارگزاران بنی عباس، و پدرش وزیر و منشی متوکل (خلافت 232 ـ 247 هـ ) و معتمد (خلافت 256 ـ 279 هـ ) بود.1 علمای شیعه احمد را ناصبی و مخالف سرسخت اهل بیت دانسته اند،2 با این حال در مجلسی از امام حسن عسکری(علیه السلام)تعریف و تمجید کرده است. محدثان امامیه گویند که احمد متصدی املاک و مأمور گرفتن مالیات در شهر قم بود. روزی در حضور او از علویان و عقاید آنان سخن به میان آمد. احمد گفت: من در سامرا کسی از علویان را از نظر رفتار، پاکدامنی، فضل، عظمت، وقار و نجابت همانند حسن بن علی(علیه السلام)ندیدم. روزی نزد پدرم بودم که گفتند: ابومحمد ابن الرضا وارد می شود. سپس احمد تعریف می کند که چگونه پدرش از امام حسن عسکری(علیه السلام)احترام و اکرام کرده، به گونه ای که تعجب فرزند را برانگیخته است. از این رو، گوید که در خلوت از پدرم عبیدالله پرسیدم: آن شخص، که بود؟ پدرم گفت: او امام رافضیان، معروف به ابن الرضاست که اگر خلافت از میان بنی عباس بیرون رود، تنها شایسته او خواهد بود. سپس فضایل امام حسن عسکری(علیه السلام) و پدرش امام هادی(علیه السلام)را برشمرد. این گزارش،