پیوست.7 برخی رجال نویسان آنچه را در مذمت او وارد شده، رد می کنند.8 در مقابل، برخی دیگر او را محدثی غلوکننده و متهم در دین شمرده اند9 و عده ای گفته اند که تنها به روایاتی که او در حال سلامتش نقل کرده، اعتنا می شود.10 عبرتائی بیشتر اصول اصحاب امامیه را روایت کرده است.11 تألیفات او المشیخه،12 یوم و لیله و کتاب النوادر می باشد.13 او سرانجام در سال 267 هـ درگذشت.

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 1/181.
[2] ــ الفهرست (طوسی) 36.
[3] ــ رجال الطوسی 410 و 428.
[4] ــ معجم رجال الحدیث 2/359.
[5] ــ رجال النجاشی 1/218.
[6] ــ قاموس الرجال 1/671.
[7] ــ هدیة العارفین 1/50.
[8] ــ اختیار معرفة الرجال 581.
[9] ــ الفهرست (طوسی) 36.
[10] ــ تنقیح المقال 1/100.
[11] ــ الفهرست (طوسی) 36.
[12] ــ هدیة العارفین 1/50.
[13] ــ رجال النجاشی 1/218.*

دیگر منابع: رجال ابن داود 425 جامع الرواة 1/74 الغیبه(طوسی) 399 تهذیب الاحکام 1/117 کامل الزیارات 179 الذریعه 25/304 رسالة ابی غالب الزراری 165.

احمد ـ عجلی (م 213 هـ )

ابوجعفر احمد بن یوسف بن قاسم بن صبیح عجلی کاتب کوفی قفطی.

اهل و ساکن کوفه و از موالی بنی عجل بود. احمد از مأمون عباسی (خلافت 198 ـ 218 هـ ) و عبدالحمید بن یحیی کاتب روایت می کند و فرزندش محمد، علی بن سلیمان اخفش و دیگران از او روایت نموده اند.1 به نوشته ابن عساکر، او به همراه مأمون سفری به دمشق داشته و در حکومت وی، مسئولیت دیوان رسائل را بر عهده داشت.2 مأمون وی را بعد از احمد بن ابی خالد احول به سمت وزارت خود منصوب نمود.3 او در عصر خود شاعری بدیهه گو،4 غزل سرا، مداح و هجوگو، نیکوبیان، فصیح، خوش خط و از عالی ترین و زیرک ترین کاتبان مأمون عباسی بود و با محمد بن یسیر، ابراهیم بن مهدی و ابوالعتاهیه رابطه دوستانه داشت.5 اثر او پنجاه ورقه شعر و رسائل است که معروف و مشهور بود.6 پاره ای از اشعار او در الاغانی آمده است.7 عجلی سرانجام با سعایت برخی از نزدیکان دستگاه حکومت، مورد خشم مأمون عباسی قرار گرفت و به امر او و با شکنجه به وسیله بخور عنبر به سال 213 یا 214 هـ در بغداد از دنیا رفت.8

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 5/16
[1] ـ 163.
[2] ــ تاریخ مدینة دمشق 6/114.
[3] ــ الاوراق 1/206.
[4] ــ الاعلام 1/272.
[5] ــ تاریخ بغداد 5/216.
[6] ــ الفهرست (الندیم) 137 و188.
[7] ــ الاغانی 23/121.
[8] ــ معجم الادباء 5/178 الاوراق 1/235.*

دیگر منابع: النجوم الزاهره 2/206 طبقات الشعراء (ابن معتز) 280 الوافی بالوفیات 8/279 وفیات الاعیان 1/289 و 3/478 مختصر تاریخ دمشق 3/332 معجم المؤلفین 2/213 تاریخ الاسلام 15/47 تهذیب تاریخ دمشق 2/124 الشعر و الشعراء 34 و 540 الکامل 6/409.

احمد ـ عجلی (182 ـ 261 هـ )

ابوالحسن احمد بن عبدالله بن صالح بن مسلم عجلی کوفی طرابلسی مغربی.

در کوفه زاده شد و در بغداد رشد یافت. از پانزده سالگی به فراگیری حدیث روی آورد و نزد بزرگان بغداد، کوفه و بصره به کسب دانش پرداخت.1 از جمله اساتید وی شبابة بن سوار، محمد بن یوسف فریابی، حسین بن علی جعفی و یعلی بن عبید را می توان نام برد.2 از عجلی افرادی چون پسرش صالح، محمد بن فطیس غافقی و سعید بن عثمان روایت کرده اند.3 به روایتی احمد بن حنبل و یحیی بن معین نیز احادیثی را از وی اخذ کرده اند. عجلی پس از آنکه در عراق حدیث آموخت و به شهرتی دست یافت، زادگاهش را ترک کرده و به مغرب مهاجرت کرد و در طرابلس سکنی گزید. شهرت و آوازه وی مربوط به زمانی است که در مغرب به تدریس حدیث و تصنیف اشتغال داشت. او از محدثان برجسته و توانای روزگار خویش بود و روایاتش مورد استناد دیگران قرار گرفته است.4 گویا این هجرت، در دوره محنت و برای فرار از فتنه خلق قرآن بوده است.5 یحیی بن معین او را فردی بسیار موثق دانسته و ستوده است.6 وی به سال 261 هـ در طرابلس مغرب درگذشت7 و در همان جا به خاک سپرده شد.8 آثار وی عبارت اند از: الجرح و التعدیل9 و التاریخ.10

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 4/214 و 215.
[2] ــ تذکرة الحفاظ 2/560.
[3] ــ تاریخ الاسلام 20/49 و 50.
[4] ــ تاریخ بغداد 4/214 و 215.
[5] ــ هدیة العارفین 1/49.
[6] ــ سیر اعلام النبلاء 12/506.
[7] ــ تاریخ الاسلام 20/49 و 50.
[8] ــ تاریخ بغداد 4/214 و 215.
[9] ــ الوافی بالوفیات 7/79.
[10] ــ شذرات الذهب 2/141.*