و در حدود سه ـ چهار هزار حدیث از حفظ روایت می کرد.7 بیشتر ارباب رجال او را عامی مذهب دانسته اند، اما برخی متأخران گفته اند که ایشان در باطن شیعه بود و از باب تقیه، اظهار تشیع نمی کرد.8 افرادی چون فرزندش عمر بن حفص، ابن ابی شیبه، سفیان بن وکیع و دورقی از او روایت نموده اند.9 وی قضاوت شهر بغداد را در زمان هارون الرشید (خلافت 170 ـ 193 هـ ) بر عهده داشت و سپس قضاوت شهر کوفه را پذیرفت.10 کتاب الحدیث11 که مشتمل بر 170 حدیث است، اثر اوست.12 ایشان سرانجام در سال 194 هـ در کوفه درگذشت.13 برخی زمان وفات او را سال های 195 و196هـ نیز آورده اند.14 لازم به ذکر است از آنجا که حفص در سال 117هـ به دنیا آمده، احتساب او از اصحاب امام باقر(علیه السلام)(م 114 هـ ) ممکن نیست و هیچ یک از روایات حفص هم از امام باقر(علیه السلام)نقل نشده است. اسماعیل پاشا به اشتباه دو کتاب حفص بن عمر را به حفص بن غیاث نسبت داده است.15

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 2/264.
[2] ــ تاریخ بغداد 8/200.
[3] ــ رجال الطوسی 118، 175 و347.
[4] ــ رجال النجاشی 1/325 و326 اعیان الشیعه 6/205.
[5] ــ تاریخ بغداد 8/188.
[6] ــ تاریخ الثقات 125.
[7] ــ تاریخ بغداد 8/195.
[8] ــ اعیان الشیعه 6/206.
[9] ــ سیر اعلام النبلاء 9/22.
[10] ــ رجال النجاشی 1/325.
[11] ــ الذریعه 6/325.
[12] ــ رجال النجاشی 1/325.
[13] ــ طبقات خلیفة بن خیاط 290.
[14] ــ تاریخ بغداد 8/200.
[15] ــ هدیة العارفین 1/333.*

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 13/152 معالم العلماء 43 الفهرست (طوسی) 61 رجال ابن داود 448 شذرات الذهب 1/340 معجم المؤلفین 4/69 تقریب التهذیب 1/189 میزان الاعتدال 1/567.

حفص ـ فرد (م قرن سوم هجری)

ابوعمرو (ابویحیی) حفص فرد.

اهل مصر بود و برای کسب علم و دانش به بصره سفر نمود و نزد ابوالهذیل علاف (م 226 هـ ) به آموختن علم کلام پرداخت. او ابتدا عقاید معتزلی را اختیار نمود، سپس قائل به خلق افعال شد و در نهایت به عقاید جبریّون روی آورد و از بزرگان جبری ها نظیر حسین نجّار به شمار می رفت. بین او و ابوهذیل مناظرات و مباحثاتی انجام شد که در نهایت ابوهذیل وی را محکوم و مجاب کرد.1 همچنین مناظراتی بر سر خلق قرآن با محمد بن ادریس شافعی (م 204 هـ ) داشت و شافعی او را تکفیر نمود.2 او در باب فقه، حنفی مذهب و از اصحاب ابویوسف بود.3 ولید بن ابان کرابیسی را شاگرد حفص در علم کلام و در درجه پس از حفص دانسته اند.4 حفص دارای آثاری از جمله الاستطاعه التوحید فی المخلوق علی ابن الهذیل الرد علی النصاری الرد علی المعتزله والابواب فی المخلوق می باشد.5 همچنین کتاب الفرق بین السحر والنبوه را به او نسبت داده اند.6 تاریخ درگذشت حفص به دست نیامد، اما با توجه به اساتیدش، از متکلمان سده دوم و سوم به شمار می آید.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 229 و 230.
[2] ــ الجواهر المضیئة 1/223.
[3] ــ تاریخ مدینة دمشق 51/312 و 383. 4 ـ الفهرست (الندیم) 229 و 230. 5 ـ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 2/203. 6 ـ تاریخ بغداد 13/446.*

دیگر منابع: البیان و التبیین 1/25 میزان الاعتدال 1/564 الفرق بین الفرق 202 الفصل فی الملل و الاهواء و النحل 3/81 لسان المیزان 2/330 طبقات السنیه 3/177 لغت نامه دهخدا 6/8024 فرهنگ فرق اسلامی 324.

حفص ـ کوفی (زنده در قرن دوم هجری)

حفص بن علاء کوفی.

اهل کوفه و از محدثان موثق بود.1 به گفته ابن داود، حفص از امامان معصوم(علیهم السلام) روایتی نقل نکرده است.2 افرادی چون محمد بن ابی عمیر از وی روایت کرده اند.3 حفص دارای کتاب الحدیث بوده و ابن ابی عمیر آن را نقل کرده است.4 تاریخ درگذشت حفص روشن نیست، ولی از اینکه ابن ابی عمیر (م127 هـ ) راوی کتاب اوست، به دست می آید که وی در قرن دوم می زیسته است و ممکن است قرن سوم را هم درک کرده باشد.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/325.
[2] ــ رجال ابن داود 129.
[3] ــ جامع الرواة 1/262.
[4] ــ الذریعه 6/325.*

دیگر منابع: خلاصة الاقوال 58 قاموس الرجال 3/585 معجم رجال الحدیث 6/141 مستدرکات علم رجال الحدیث 3/226 تنقیح المقال 1/354 نقد الرجال 113 منهج المقال 120 الوجیزه 38 اعیان الشیعه 6/204 طرائف المقال 1/440 مجمع الرجال 2/213.

حَفْصُویه ـ مروزی (زنده در اوایل قرن سوم هجری)

حفصویه اسم یا لقب اجداد عده ای از جمله جد مادری عبدالعزیز بن محمد بن یوسف اصفهانی شاعر عسجدی معروف به ابن حفصویه