حکم ـ قتّات (در عصر امام صادق(علیه السلام))

حکم قتّات کوفی یا حکم بن قتّات.

در بیشتر منابع، قتّات به عنوان لقب آمده است،1 ولی در برخی منابع قتّات به عنوان پدر حکم یعنی حکم بن قتّات آمده است.2 اهل کوفه بود3 و از اصحاب و یاران امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) به شمار می رفت.4 وی از راویان شیعه و مورد اعتماد بوده، منتها روایات کمی از او نقل شده است. ابوالقاسم عبدالرحمان بن ابی هاشم بجلی از ایشان روایت کرده است.5 اثر علمی او کتاب الحدیث می باشد.6 تاریخ وفاتش به دست نیامد، ولی چون صحابی امام صادق(علیه السلام) بوده، می توان او را از رجال قرن دوم دانست.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/330 اعیان الشیعه 6/212 قاموس الرجال 3/38 خلاصة الاقوال 60 رجال ابن داود 130.
[2] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 3/24 معجم رجال الحدیث 6/177.
[3] ــ رجال النجاشی 1/330.
[4] ــ رجال ابن داود 130.
[5] ــ رجال النجاشی 1/330.
[6] ــ الذریعه 6/326.*

دیگر منابع: منهج المقال 121 الوجیزه 39 حاوی الاقوال 1/332 مجمع الرجال 2/221 جامع المقال 63 نضد الایضاح 115 جامع الرواة 1/267 الذریعه 6/326.

حکم ـ کوفی (قرن سوم هجری)

ابومحمد حکم بن هشام بن حکم کوفی.

از موالی کنده بود و در بصره اقامت داشت.1 پدرش هشام بن حکم (م 199هـ ) صحابی برجسته امام صادق و امام کاظم(علیهما السلام) و از متکلمان مشهور امامیه است.2 مجلسی حکم را در زمره ممدوحان،3 و جزائری را در شمار ضعفا ذکر کرده است.4 ابومحمد نیز مشهور به علم کلام بوده و مجالس مناظره او نقل شده و دارای تألیفی به نام کتاب الامامه بوده است.5 با توجه به سال وفات پدرش، وی را باید از رجال قرن سوم به شمار آورد.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/328.
[2] ــ همان 2/397.
[3] ــ الوجیزه 200.
[4] ــ حاوی الاقوال 3/423.
[5] ــ رجال النجاشی 1/328.*

دیگر منابع: جامع الرواة 1/268 تنقیح المقال 1/361 قاموس الرجال 3/384 منهج المقال 121 منتهی المقال 3/108 اعیان الشیعه 6/212 الذریعه 2/325 معجم رجال الحدیث 6/181 دائرة المعارف الشیعیة العامه 8/410.

حکم ـ مازنی (زنده در 150 هـ )

ابن قنبر حکم بن محمد بن قنبر مازنی بصری.

اهل بصره و از شعرای دولت عباسیان بود1 که به بغداد سفر کرد و در آنجا مدتی با مسلم بن ولید تهاجی داشت.2 بیشتر سکونت ابن قنبر در بغداد گذشت و ضمن سرودن قصاید و غزل هایی، با ابن سلام جمحی آشنایی و ملاقات داشت.3 برخی او را با حکم بن معمر بن قنبر خضری که با ابن میاد تهاجی داشته، یکی می دانند،4 ولی از دیگر منابع این گونه استفاده نمی شود.5 از ایشان پنجاه ورقه شعر برجای مانده است.6 گفته شده که وی در سال 150 هـ زنده بوده است.7

پی نوشت ها

[1] ـ الاغانی 14/162.
[2] ــ الوافی بالوفیات 13/125.
[3] ــ تاریخ التراث العربی 4 / 2 / 83 .
[4] ــ فرهنگ زندگی نامه ها 673.
[5] ــ معجم الادباء 10/243.
[6] ــ الفهرست (الندیم) 186.
[7] ــ فرهنگ زندگی نامه ها 673.*

دیگر منابع: طبقات فحول الشعراء 2/765 لغت نامه دهخدا 1/302.

حکم ـ مکفوف (در عصر امام صادق(علیه السلام))

ابومحمد حکم بن مسکین مکفوف کوفی ثقفی.

نابینا و مولای ثقیف1 و صحابی امام جعفر صادق(علیه السلام) به شمار می رفت2 و از آن بزرگوار3 و از افرادی چون ابوحمزه معقل عجلی، عیص بن قاسم، حسن بن صهیب،4 عبید بن زرارة بن اعین، علی بن بجیل بن عقیل کوفی5 و دیگران روایت نموده و راویانی چون حسن بن محبوب، ابن ابی عمیر که از اصحاب اجماع می باشند، حسن بن علی بن فضّال، هیثم بن ابی مسروق نهدی، احمد بن محمد بن ابی نصر، محمد بن حسین ابی خطاب و دیگر بزرگان از وی روایت نموده اند. علامه مامقانی ایشان را امامی معرفی کرده و به نقل از شهید اول، کثرت روایات و عدم طعن درباره حکم را مستلزم حجیت اخبار می داند، در حالی که شهید ثانی توثیق صریح را لازم می داند.6 از جمله آثار وی کتاب وصایا طلاق ظهار7 اصل8 و قضایا9 می باشد.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/328.
[2] ــ رجال البرقی 38.
[3] ــ رجال النجاشی 1/138.
[4] ــ اختیار معرفة الرجال 12، 249 و 362.
[5] ــ معجم رجال