الحدیث 6/180و 181.
[6] ــ تنقیح المقال 1/360.
[7] ــ رجال النجاشی 1/238.
[8] ــ الذریعه 2/148.
[9] ــ منهج المقال 121.*

دیگر منابع: اعیان الشیعه 6/212 نقد الرجال 115 رجال ابن داود 130 جامع الرواة 1/267.

حکم ـ ناشری (در عصر امام صادق(علیه السلام))

حکم بن سعد اسدی ناشری.

از یاران امام صادق(علیه السلام) بود1 که احادیث کمی روایت کرده است.2 راوی وی عباس (عبیس) بن هشام ناشری است.3 او را امامی مذهب و موثق در نقل حدیث دانسته اند.4 ایشان به اتفاق برادرش مشمعل کتاب الدیات را تألیف کرده است.5

پی نوشت ها

[1] ـ رجال الطوسی 184.
[2] ــ رجال النجاشی 1/328.
[3] ــ مجمع الرجال 2/218 جامع الرواة 1/265.
[4] ــ دائرة المعارف الشیعیة العامه 8/404.
[5] ــ رجال النجاشی 1/328.*

دیگر منابع: رجال البرقی 39 رجال ابن داود 130 قاموس الرجال 3/374 مستدرکات علم رجال الحدیث 3/237 معجم رجال الحدیث 6/170 طرائف المقال 1/442 نضد الایضاح 114 منهج المقال 121 اعیان الشیعه 6/209 الذریعه 8/285.

حماد ـ أزدی (199 ـ 267 هـ )

ابواسماعیل حماد بن اسحاق بن اسماعیل بن حماد ازدی بصری بغدادی جهضمی.

به سال 198 یا 199 هـ در بصره به دنیا آمد.1 از دوران کودکی و رشد وی اطلاعی در دست نیست. وی پس از بالندگی به تحصیل علوم روی آورد و فقه را نزد احمد بن معدل فرا گرفت.2 قاضی عیاض وی را در زمره فقهای مالکی به شمار آورده و نوشته که او حدیث را از بزرگانی چون ابومصعب زهری، ابومحمد حکمی و قعنبی استماع و روایت کرده است.3 ابن جوزی او را از محدثان و فقهای برجسته فقه مالکی دانسته که تلاش بسیاری در ترویج و نشر این مذهب داشته است.4 به هر حال وی دارای شاگردان و راویان بسیاری بوده که از آن میان افرادی چون پسرش ابراهیم بن حماد، محمد بن جعفر خرائطی و حسین بن اسماعیل محاملی را می توان نام برد.5 حماد مورد احترام خلفای بنی عباس بود و نزد ایشان منزلتی خاص داشت و از یاران و همراهان ویژه موفق عباسی برادر معتمد عباسی (خلافت 256 ـ 279 هـ ) و امیر سپاه وی به شمار می رفت،6 هر چند پیش از این زمانی به دلیلی مورد خشم و غضب مهتدی عباسی (خلافت 255 ـ 256 هـ ) واقع شد، به گونه ای که به وی تازیانه زدند و در شهر گردانیدند و برادرش اسماعیل نیز از قضاوت عزل گردید.7 آشنایی حماد به فقه اسلامی سبب شد تا مدتی قضاوت بغداد را بر عهده گیرد. او را فردی موثق دانسته اند.8 وی در نهایت به سال 267 هـ در شهر شوش از نواحی خوزستان درگذشت.9 حماد دارای آثار و تألیفاتی است که عبارت اند از: المهادنه الرد علی الشافعی10 ترکة النبی(صلی الله علیه وآله) .11

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 8/159.
[2] ــ تاریخ الاسلام 20/81.
[3] ــ ترتیب المدارک 3/181.
[4] ــ المنتظم 12/213.
[5] ــ تاریخ بغداد 8/159.
[6] ــ ترتیب المدارک 3/181.
[7] ــ سیر اعلام النبلاء 13/16.
[8] ــ تاریخ بغداد 8/159.
[9] ــ الوافی بالوفیات 13/151.
[10] ــ الدیباج المذهب 178.
[11] ــ المستدرک علی معجم المؤلفین 220.*

دیگر منابع: الفهرست (الندیم) 252 تاریخ الطبری 9/336 و 392 معجم المؤلفین 4/72 الاعلام 2/271 شذرات الذهب 2/153 العبر 1/383 اخبار القضاة 1/268.

حماد ـ بصری (م 167 هـ )

ابوسلمه حماد بن سلمة بن دینار بطائنی بصری بزاز خرقی.

از موالی بنی تمیم، بنی ربیعه یا قریش و اهل بصره بود1 و از افرادی مانند انس بن سیرین، محمد بن زیاد قرشی، سماک بن حرب، ایوب سختیانی و سهیل بن ابی صالح روایت کرده است.2 یحیی قطان، ابونعیم، عبدالاعلی بن حماد، عبداللّه بن معاویه و عبدالواحد بن غیاث از وی روایت کرده اند.3 همچنین موسی بن اسماعیل و حرمی بن عماره قرائت را نزد او آموختند.4 ایشان عالم،5 مفتی6 و از بزرگان اهل بصره بود و فقیه ، فصیح ، بلیغ ، حافظ، نحوی و محدث توصیف شده است. وی را فردی مورد اعتماد7 و کثیرالحدیث8 می دانند. او حدود هشتاد سال عمر کرد9 و سرانجام در سال 167 هـ 10 در بصره درگذشت.11 کتاب السنن، کتاب مثل الاول،12 العوالی در باب حدیث و کتاب قیس بن سعد13 آثار وی می باشند.

پی نوشت ها

[1] ـ الثقات 6/216.
[2] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 3/12.
[3] ــ سیر اعلام النبلاء 7/445.
[4] ــ تاریخ الاسلام 10/147.
[5] ــ العبر 1/190.*