(طوسی) 64.
[6] ــ جامع الرواة 1/281.
[7] ــ تنقیح المقال 1/374.
[8] ــ همان.
[9] ــ الذریعه 6/327.*

دیگر منابع: رجال ابن داود 134 مجمع الرجال 2/238 طرائف المقال 1/447 اعیان الشیعه 6/241.

حمزة بن عفیف (قرن سوم هجری)

حمزة بن عفیف بن حسن.

وی کاتب طاهر بن حسین ذوالیمینین (م 207 هـ ) بود و کتابی در شرح حال همو نوشت.1 بنابراین، وی از رجال قرن سوم به شمار می رود. بیش از این اطلاع دیگری از وی به دست نیامد.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 140 و 378.*

حمید ـ أرقط (م حدود 95 هـ )

حمید بن مالک بن ربعی أرقط.

به علت آثاری که در چهره داشت، به أرقط ملقب گردید.1 ارقط از شعرای دولت اموی و معاصر حجاج بن یوسف بود2 و در مدح او اشعاری سرود.3 وی از جمله شاعرانی بود که در سرودن اشعار رجز و قریض تبحر داشت،4 ولی به طور کلی به سرودن رجز معروف بود. افرادی مانند سیبویه و ابوعبیده در مقام استشهاد برای لغات به کلام او تکیه کرده اند.5 برخی او را فردی پست و فرومایه و بخیل توصیف نموده اند،6 به طوری که ابوعبیده گوید که بخیلان عرب چهارند : حطیئه حمید أرقط ابواسود دؤلی و خالد بن صفوان.7 اثر بر جای مانده وی مجموعه ای از اشعار است که اصمعی، ابوعمرو شیبانی، ابن سکیت و ابوالحسن طوسی آن را جمع آوری کرده اند.8 تاریخ دقیق فوتش معلوم نیست، از این رو زمان مرگش را هم زمان با مرگ حجاج (م 95 هـ ) که معاصر وی بوده، تخمین زده اند.9

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 11/13و14.
[2] ــ خزانة الادب 2/454.
[3] ــ تاریخ التراث العربی 2/3/30.
[4] ــ البیان و التبیین 4/84 .
[5] ــ تاریخ التراث العربی 2/3/30. 6 ـ معجم الادباء 11/13 و 14. 7 ـ همان. 8 ـ الفهرست (الندیم) 178.
[9] ــ تاریخ التراث العربی 2/3/30.*

دیگر منابع: البخلاء 2/203 سمط اللآلی 2/649 لغت نامه دهخدا 2/1589 تاریخ الطبری 6/392.

حمید بن مسعود (در عصر امام صادق(علیه السلام))

حمید بن مسعود.

از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده است.1 افرادی مانند قاسم بن اسماعیل قرشی،2 ابن ابی غسان3 و ابوغسان4 از وی روایت نقل کرده اند. ایشان دارای مذهب امامی بود5 و بعضی از رجالیون وی را ممدوح دانسته اند.6 کتاب الحدیث7 و الراهب والراهبه8 دو اثر وی می باشند.

پی نوشت ها

[1] ـ تهذیب الاحکام 5/198.
[2] ــ رجال النجاشی 1/324.
[3] ــ تهذیب الاحکام 5/198.
[4] ــ جامع الرواة 1/286.
[5] ــ رجال النجاشی 1/324.
[6] ــ طرائف المقال 1/249.
[7] ــ الذریعه 6/327.
[8] ــ رجال النجاشی 1/324.*

دیگر منابع: دائرة المعارف الشیعیة العامه 8/495 منهج المقال 127 تنقیح المقال 1/380 اعیان الشیعه 6/255 حاوی الاقوال 3/435 مجمع الرجال 2/246 قاموس الرجال 3/443 نقد الرجال 121 معجم رجال الحدیث 6/296

حمید ـ خراسانی (حدود 180 ـ 251 هـ )

ابواحمد حمید بن مخلد بن قتیبه ابن زنجویه ازدی نسائی خراسانی.

حدود 180 هـ در شهر نسا، از شهرهای خراسان متولد شد.1 پس از پشت سر گذاشتن دوران کودکی به تحصیل علم روی کرد و بدین منظور به عراق، حجاز، شام و مصر سفر نمود و از کسانی مانند نضر بن شمیل مازنی، جعفر بن عون عمری، عبیدالله بن موسی عبسی و یزید بن هارون واسطی حدیث شنید و به مراتب علمی بالایی دست یافت و در علم و فقاهت و حدیث از بزرگان شهر خود گردید. بخاری، مسلم بن حجاج نیشابوری، ابراهیم بن اسحاق حربی، یحیی بن صاعد و قاضی محاملی از او روایت کرده اند. ابن زنجویه نزد اهالی شهر خود از جایگاه والایی برخوردار بود2 و اولین کسی بود که حدیث را در آنجا ترویج نمود.3 او پیرو مذهب حنبلی و فردی راستگو4 و موثق بود.5

کتاب های فضائل الاعمال،6 الاموال، الترغیب و الآداب از آثار وی می باشد.7 زرکلی از دو اثر اخیر با عنوان الترغیب و الترهیب و الآداب النبویّه یاد کرده است.8 او سرانجام در راه بازگشت از سفر