مصر، در سال 251 و به نقلی 247 یا 248 هـ درگذشت.9 ابوسعد سمعانی می نویسد: آرامگاه وی را در نسا زیارت کرده و کتاب الآداب وی را در همان جا فرا گرفته است.10

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 12/20.
[2] ــ تاریخ بغداد 8/160 و 161.
[3] ــ الثقات 8/197.
[4] ــ الجرح و التعدیل 3/223.
[5] ــ طبقات الحنابله 1/150.
[6] ــ هدیة العارفین 1/339.
[7] ــ تاریخ مدینة دمشق 15/279.
[8] ــ الاعلام 2/283.
[9] ــ تهذیب الکمال 7/395.
[10] ــ الانساب 5/484.*

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 19/126 هدیة العارفین 1/339 بغیة الطلب 6/2969 معجم البلدان 5/282 العبر 1/360 الوافی بالوفیات 13/200 تذکرة الحفاظ 2/550 شذرات الذهب 2/124 تقریب التهذیب 1/203 خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 3/48 مختصر تاریخ دمشق 7/274 معجم المؤلفین 4/84 تهذیب تاریخ دمشق 4/463 اللباب 3/307 البدایة و النهایه 11/10.

حمید ـ خزاز (م 258 هـ )

ابوالحسن حمید بن ربیع بن حمید بن مالک خزاز لخمی کوفی.

در کوفه می زیست و در این شهر به تدریس پرداخت، اما زمانی به بغداد رفت و از محدثانی همانند حفص بن غیاث نخعی، سفیان بن عیینه، هشیم بن بشیر و عبدالله بن ادریس اودی بهره گرفت. ابوالحسن دارقطنی، محمد بن مخلد عطار، عبدالله بن محمد بن ناجیه و محمد بن محمد باغندی هم نزد او شاگردی کردند. بین حمید بن ربیع و احمد بن حنبل رابطه استاد و شاگردی و دوستی بوده است و احمد از بغداد به کوفه رفته و از محضر او دانش می آموخت و سپس برای بهره گیری از درس تفسیر حسین مروزی به بغداد بازمی گشت. زمانی حمید در بغداد مهمان احمد حنبل می شود و سه شب با غذایی ایرانی (کرنبیه) پذیرایی می گردد. حمید با تعجب از احمد می پرسد: شما چقدر این غذا را دوست دارید؟ ابن حنبل پاسخ می دهد که چون شنیده اند زنان خراسانیِ کوفه این غذا را بسیار خوش طعم می پزند، برای خوشایند حمید مدام با این طعام پذیرایی می کنند. گفتار اهل سنت در وثاقت خزاز متضاد است. احمد بن حنبل، ابوحاتم رازی، ابوزرعه و دارقطنی، حمید را توثیق می کردند و در مقابل، یحیی بن معین شدیداً مخالف وی بود و او را یکی از چهار تن دروغگوی زمان خود می دانست که شراب می نوشید و اموال مردم را غصب می کرد، همچنین ادعا داشت که حمید کتاب یحیی بن آدم را از عبید بن یعیش دزدیده و به خود نسبت می دهد1 و ابوالعروق او را جلاد می نامید و می گفت که از دروغگو جز دروغگو زاده نخواهد شد.2 به هر حال وی در سال 258 هـ در سامرا3 و یا کوفه درگذشت.4 کتاب البحث و التمییز اثر اوست که احمد بن محمد بن عمر احمسی روایت کرده است.5

گفتنی است دو تن دیگر، یکی ابوالحسن حمید بن ربیع سمرقندی6 و دیگری حمید بن زنجویة بن قتیبه ازدی نسوی (م 247 هـ ) معاصر او هستند که نباید با وی اشتباه شوند.7

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 8/159 ـ 161.
[2] ــ الکامل فی ضعفاء الرجال 2/2.
[3] ــ تاریخ بغداد 8/159 ـ 161.
[4] ــ لسان المیزان 2/365.
[5] ــ الفهرست (طوسی) 114.
[6] ــ تاریخ بغداد 8/161.
[7] ــ الثقات 8/198.*

دیگر منابع: الجرح و التعدیل 3/222 شرح الاخبار 2/601 معالم العلماء 78 التحصین (ابن طاووس) 579 السنن الکبری 5/50 مدینة المعاجز 1/85 مناقب امیرالمؤمنین(علیه السلام) 1/247 المستدرک(حاکم) 2/592 الغدیر 5/228 المسند (ابی یعلی) 6/299.

حمید ـ ذهلی (در عصر امام صادق(علیه السلام))

ابوغسّان حمید بن راشد بن غسان ذهلی کوفی.

از اصحاب امام صادق(علیه السلام) است1 و از آن حضرت2 و مفضل3 روایت کرده و عبیس بن هشام و قاسم بن اسماعیل قرشی از او روایت کرده اند.4 حمید را امامی، ولی مجهول به حساب آورده اند.5 وی دارای کتاب الحدیث می باشد.6

پی نوشت ها

[1] ـ رجال الطوسی 180.
[2] ــ تنقیح المقال 1/378.
[3] ــ رجال النجاشی 1/324.
[4] ــ معجم رجال الحدیث 6/286 ـ 287.
[5] ــ تنقیح المقال 1/378.
[6] ــ الذریعه 6/327.*

دیگر منابع: قاموس الرجال 3/439 منهج المقال 126 طرائف المقال 1/303 جامع الرواة 1/284 اعیان الشیعه 6/253 مجمع الرجال 2/243 هدایة المحدثین 53 دائرة المعارف الشیعیة العامه 8/492 نقد الرجال 120 جامع المقال 64.

حمید ـ سبیعی (در عصر امام صادق(علیه السلام))

حمید بن شعیب سبیعی همدانی کوفی شعیبی.

از یاران امام جعفر صادق(علیه السلام) به شمار می رفت1 و از آن بزرگوار