او بخشید و فرمود: از قم عبور کن که اینها به کار تو خواهد آمد. همچنین پیراهنی از خز به او داد و فرمود: از آن مراقبت کن که در آن هزار شب هزار رکعت نماز خوانده ام و هزار ختم قرآن کرده ام.17 درباره برکات این لباس و سرانجام آن و درباره اصل قصیده و حضور دعبل نزد امام هشتم، منابع شیعه و اهل سنت به تفصیل سخن گفته اند. درباره شهادت این شاعر دلسوخته اهل بیت نوشته اند: چون دعبل مالک بن طوق حاکم دمشق را هجو کرد، در پی او فرستاد، اما دعبل به بصره گریخت. پس مالک شخصی را تطمیع کرد تا دعبل را هر جا که هست بیابد و به قتل برساند. قاتل سرانجام وی را در یکی از روستاهای شوش پیدا کرد و شبانگاه با عصایی مسموم، ضربه ای به او زد که از دنیا رفت و در اطراف شوش دفن شد.18 درباره مرگ دعبل و مدفن او اقوال دیگری نیز هست. سال وفات وی را 245 هـ 19 یا یک سال قبل یا بعد از آن نوشته اند.20 وی علاوه بر اشعار فراوانی که بر جای گذاشته و با عنوان دیوان دعبل چاپ شده است، کتابی در موضوع خوبی ها و بدی های عرب به نام الواحده و کتابی با عنوان طبقات الشعراء تألیف کرده است.21 اثر دیگری با عنوان کتاب فی اخبار ملوک الیمن و وصایاهم الی ابنائهم آل البیت را به او نسبت داده اند.22

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 8/283 تاریخ مدینة دمشق 19/176.
[2] ــ رجال النجاشی 1/371 تاریخ بغداد 8/283.
[3] ــ الاصابه 4/18.
[4] ــ الاغانی 20/120.
[5] ــ معجم الادباء 11/100.
[6] ــ الفهرست (الندیم) 183.
[7] ــ رجال النجاشی 1/371 و 2/114.
[8] ــ تاریخ بغداد 8/382.
[9] ــ رجال النجاشی 2/115.
[10] ــ تاریخ الاسلام 18/259 تاریخ مدینة دمشق 19/176.
[11] ــ تاریخ بغداد 8/383.
[12] ــ معجم البلدان 20/161.
[13] ــ الاغانی 20/120.
[14] ــ وفیات الاعیان 2/266.
[15] ــ الاغانی 20/140 ـ 146.
[16] ــ عیون اخبار الرضا 263.
[17] ــ رجال النجاشی 2/114.
[18] ــ الاغانی 20/186.
[19] ــ رجال النجاشی 2/115.
[20] ــ اعیان الشیعه 6/400.
[21] ــ الفهرست (الندیم) 183 رجال النجاشی 1/372.
[22] ــ المستدرک علی معجم المؤلفین 243.*

دیگر منابع: تاریخ الطبری 8/660 مروج الذهب 3/297، 2/87 و 3/231 سیر اعلام النبلاء 11/519 اختیار معرفة الرجال 504 طبقات الشعراء (ابن معتز) 264 الشعر و الشعراء (ابن قتیبه) 2/727 تاریخ التراث العربی 4/90 الذریعه 9/326 و 3/204 خلاصة الاقوال 70 الاعلام 2/339 جامع الرواة 1/311 رجال الطوسی 357 روضات الجنات 3/306 المنتظم 11/342.

دَماذ رفیع ـ عبدی دنانیر (م 210 هـ )

زادگاه و محل زندگی اش مدینه،1 و کنیز یکی از اهالی این شهر و آوازه خوان برجسته ای از آوازخوانان عصر عباسیان بود. یحیی بن خالد برمکی، وزیر نامی عباسی پس از دیدن او شیفته اش گردید و خریداری اش کرد. او غنا را از بزرگان فن همچون بذل، ابراهیم موصلی و پسرش اسحاق موصلی، فلیح و ابن جامع آموخت. دنانیر به چنان نبوغ و رشدی در غنا رسید که در بسیاری از میادین مسابقه، گوی سبقت را از ابن جامع، مغنّی مشهور ربود و بر او پیشی گرفت. وی که به گفته برخی، سرآمد زمانش در شعر و ادب بود، بیشتر از دیگران به روایت غنا و شعر قدیم پرداخت.2 این زن اشعاری نیکو می سرود، طبعی لطیف و صدایی دلنشین داشت و همین امر هارون عباسی (خلافت 170 ـ 193 هـ ) را به قدری دلباخته او گردانید که برای شنیدن غنا و صدایش مکرر به مهمانی یحیی بن خالد می رفت و از بزم شعر و غنای کنیزش لذت می برد. دنانیر پس از زوال برامکه موسیقی را رها کرد و حتی از خواهش رشید در اجرای آن امتناع ورزید و بدین سبب حکم تنبیه در حق او صادر و اجرا شد، اما عاقبت خلیفه بر او رقّت کرد و آزادش ساخت.3 سرانجام به سال 210 هـ درگذشت و کتاب مجرّد الاغانی را از خود به یادگار گذاشت.4

پی نوشت ها

[1] ـ دائرة المعارف (بستانی) 8/40.
[2] ــ اعلام النساء 1/417.
[3] ــ الاغانی 18/65 ـ 69.
[4] ــ اعلام النساء 1/417 و 419.*

دیگر منابع: معجم المؤلفین 4/146 الوافی بالوفیات 14/30 الموسوعة العربیة المیسره 1/804.

دیک الجن عبدالسلام ـ حمصی ذریح ـ محاربی (در عصر امام کاظم(علیه السلام))

ابوولید ذریح بن محمد بن ولید محاربی مدنی کوفی.

از راویان شیعه و از طایفه بنی محارب بن خصفه1 و از اصحاب و یاران امام باقر،2 امام صادق3 و امام کاظم4(علیهم السلام) بود و از این بزرگواران روایت نموده است.5 روایتگرانی مانند جعفر بن بشیر