زنبور بن فرج (قرن سوم هجری)

زنبور بن فرج.

از وی اطلاع زیادی در دست نیست. تنها الندیم نام وی را ذیل شعرای کاتب که ابن حاجب و محمد بن داود در کتاب خود ذکر کرده اند، آورده و پنجاه برگ شعر به او نسبت داده است.1 از آنجا که محمد بن داود درگذشته به سال 296 هـ است2 و نام زنبور را در کتاب خود آورده، بر این اساس حیات وی در قرن سوم یا پیش از آن بوده است.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 191.
[2] ــ تاریخ بغداد 5/255.*

زند ـ کوفی (م 161 هـ )

ابودُلامه زند بن جون اسدی کوفی اشجعی.

برده ای حبشی،1 از موالی بنی اسد2 و از طایفه بنی نصر بن قعین به شمار می رفت.3 نام او را به گونه های دیگری هم ذکر کرده اند که به نظر می رسد تصحیف باشد. اصلش از کوفه بود4 و در همان جا رشد و نمو یافت.5 در بغداد سکونت داشت6 و با جنید نخّاس بسیار مصاحبت داشت.7 سپس به خلفای عباسی پیوست8 و تا آغاز خلافت هارون الرشید در قید حیات بود.9 وی ادیب10 و شاعری بی تکلف،11 فصیح گوی12 و دارای اشعار کم نظیر، کمیاب و شگفت آور بود.13 در دستگاه خلفای عباسی از جمله ابوالعباس سفاح (خلافت 132 ـ 136 هـ )، ابوجعفر منصور (خلافت 136 ـ 158 هـ ) و مهدی عباسی (خلافت 158 ـ 169 هـ ) خدمت می کرد14 و از مقربین دربار خلافت محسوب می شد و مورد تکریم و لطف ایشان قرار می گرفت و هدایای بسیاری از آنها دریافت می کرد15 و در مدح برخی از آنان از جمله منصور عباسی اشعاری نیز سروده است.16 مورخان گفته اند که وی فردی فاسد، بی دین17 و شرابخوار بود18 و به احکام دینی عمل نمی کرد.19 برخی نیز او را متهم به کفر و زندقه نموده اند.20 سرانجام به سال 161 یا بعد از 170 هـ درگذشت.21 وی دارای دیوان شعر می باشد22 که به گفته الندیم، شامل پنجاه ورق است.23

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 8/489.
[2] ــ الشعر و الشعراء 660 معجم الادباء 11/165.
[3] ــ الاغانی 10/243.
[4] ــ البدایة والنهایه 10/134.
[5] ــ الاعلام 3/50.
[6] ــ البدایة والنهایه 10/134.
[7] ــ الاغانی 10/269.
[8] ــ وفیات الاعیان 2/320.
[9] ــ تاریخ بغداد 8/488.
[10] ــ الوافی بالوفیات 14/216.
[11] ــ الموتلف و المختلف (آمدی) 167.
[12] ــ النجوم الزاهره 2/39.
[13] ــ نهایة الارب 4/36.
[14] ــ تاریخ بغداد 8/488.
[15] ــ الاغانی 10/235.
[16] ــ المنتظم 8/251.
[17] ــ نهایة الارب 4/36.
[18] ــ طبقات الشعراء (ابن معتز) 60.
[19] ــ الاغانی 10/235.
[20] ــ الاعلام 3/50.
[21] ــ وفیات الاعیان 20/320 و 327.
[22] ــ کشف الظنون 1/771.
[23] ــ الفهرست (الندیم) 184.*

دیگر منابع: المؤتلف المختلف (دار قطنی) 3/1138 تاریخ التراث العربی 3 / 2 / 251 معجم المؤلفین 4/185 معجم الشعراء 287.

زهیر ـ خراسانی (م 162 هـ )

ابومنذر زهیر بن محمد تمیمی عنبری خراسانی خرقی.

منسوب به خرق، از روستاهای مرو بود. برخی او را به هرات و نیشابور نیز نسبت داده اند.1 وی در شام و سپس در حجاز، سکونت داشت.2 ابومنذر از اصحاب و یاران امام صادق(علیه السلام)بوده3 و از آن حضرت4 و افرادی مانند عبدالله بن ابی بکر بن حزم، زید بن اسلم و موسی بن وردان روایت نموده است.5 راویانی نیز همچون ابن عیاش قطان،6 حماد بن عیسی7 و ابوداود طیالسی از جمله کسانی اند که از او بهره برده اند.8

مامقانی او را به ظاهر امامی مذهب دانسته،9 چنان که طوسی نیز وی را در زمره افراد شیعه آورده است.10 برخی او را در نقل حدیث فردی مورد اعتماد، و برخی نیز احادیثش را قوی ندانسته اند.11 کتاب الفضائل و کتاب الاشربه از آثار اوست.12 سرانجام وی در سال 162 هـ درگذشت.13

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 2/360.
[2] ــ تاریخ الاسلام 10/195.
[3] ــ رجال الطوسی 201.
[4] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 3/349.
[5] ــ التاریخ الکبیر 3/427.
[6] ــ الفهرست (طوسی) 75.
[7] ــ طرائف المقال 1/465.
[8] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 3/349.
[9] ــ تنقیح المقال 1/453.
[10] ــ الفهرست (طوسی) 75.
[11] ــ تاریخ الاسلام 10/196.
[12] ــ الفهرست (طوسی) 75.
[13] ــ تاریخ الاسلام 10/197.*

دیگر منابع: الثقات 6/337 تاریخ جرجان 484 سیر اعلام النبلاء 8/187 الوافی بالوفیات 14/227 تاریخ الثقات 166 الجرح و التعدیل 1 / 2 / 589 جامع الرواة 1/334 منهج المقال 151 اعیان الشیعه 7/72 میزان الاعتدال