زید ـ هلالی (قرن دوم هجری)

زید بن جهم (جهیم) هلالی کوفی.

از اصحاب امام صادق(علیه السلام) بود1 و از آن حضرت روایت کرده است.2 افزون بر امام صادق(علیه السلام)، از مالک بن اعین جهنی صحابی امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) نیز حدیث شنیده و روایت کرده است.3 صفوان بن یحیی، منصور بن یونس بن بزرج و حفص قزعه از او روایت نقل کرده اند.4 الندیم، زید را شاعر دانسته و مجموع اشعار وی را پنجاه برگ اعلام کرده است.5

پی نوشت ها

[1] ـ رجال الطوسی 196 رجال البرقی32.
[2] ــ الکافی 5/400.
[3] ــ همان 2/181.
[4] ــ جامع الرواة 1/341.
[5] ــ الفهرست 184.*

دیگر منابع: نقد الرجال 142 مجمع الرجال 3/77 قاموس الرجال 4/538 تهذیب الاحکام 7/452 تنقیح المقال 1/462 معجم الرجال الحدیث 7/337.

زینب ـ کبری (5 ـ 62 هـ )

زینب بنت علی بن ابی طالب(علیهم السلام) بن عبدالمطلب.

کنیه های دیگری چون ام کلثوم، ام الحسن و القابی چون عقیله، عالمه، عابده آل علی، کامله و فاضله برای او ذکر کرده اند. ولادت او را پنجم جمادی الاولی سال پنجم یا ششم یا شعبان سال ششم در مدینه دانسته اند1 و برخی بدون تعیین روز، ماه و سال آن، زمانش را قبل از وفات پیامبر(صلی الله علیه وآله)گفته اند.2 ارجح اقوال را سال پنجم دانسته اند.3

او در بیت وحی و نبوت پرورش یافت. بعدها با پسرعمویش عبدالله بن جعفر ازدواج کرد که محصول آن فرزندانی به نام های محمد، عون، علی، عباس و ام کلثوم بود.4 آن حضرت بخشی از زندگی جد، پدر، مادر و برادرانش حسنین(علیهما السلام)را درک کرد و از عقل و خرد فوق العاده ای برخوردار بود.5 مدرسه ندیده، به کمالات علمی دست یافت و در کوفه تشکیل کلاس داد و به زنان فقه و تفسیر آموخت. از مادرش فاطمه(علیها السلام) و اسماء بنت عمیس روایت کرده و راویانی چون محمد بن عمرو، عطاء بن سائب و فاطمه بنت الحسین(علیه السلام) از وی روایت کرده اند.

به کثرت عبادت و تهجد معروف بود و در واقعه کربلا یار و همراه برادرش حسین بن علی(علیه السلام) گردید و عبادت و سیاست را به هم آمیخت. پس از شهادت امام حسین(علیه السلام)و یاران باوفایش، عهده دار سرپرستی اطفال و بازماندگان حسینی گردید و با ایراد خطبه های آتشین در کوفه و شام، حکومت یزیدیان را متزلزل ساخت.6 به گفته برخی، پس از ورود به مدینه نیز به افشاگری خویش ادامه داد و موجب شورش مردم علیه یزید گردید، از این رو دستور تبعید آن حضرت را از مدینه صادر کرد. آن بانوی قهرمان همراه جمعی از زنان بنی هاشم عازم مصر گردید و در محلی به نام حمراء اقامت گزید.

سرانجام پس از یازده ماه و پانزده روز سکونت، در شامگاه پانزدهم رجب سال 62 دعوت حق را لبیک و به دیار باقی شتافت. در جامع بر او نماز گزاردند و در محل اقامت (حمراء مصر) و به قولی در مدینه به خاکش سپردند، لیکن شایع در عرف مسلمین، وقوع مدفن آن حضرت در شام است.7 حضرت زینب(علیها السلام) کتابی تدوین نکرده، اما خطبه مهم او پس از شهادت سیدالشهدا جمع آوری، و با عنوان خطبه زینبیه و شرح آن منتشر شده است.8

پی نوشت ها

[1] ـ ریحانة الادب 8/326.
[2] ــ الارشاد 186 الاصابه 8/166.
[3] ــ السیدة زینب 41.
[4] ــ المعارف 819 جمهرة انساب العرب 38.
[5] ــ ریحانة الادب 8/326.
[6] ــ اعلام النساء 2/92 اعلام النساء المومنات 380 ـ 389.
[7] ــ اخبار الزینبیات 115 ـ 122 السیدة زینب 62.
[8] ــ الذریعه 7/203 و 13/221.*

دیگر منابع: اسد الغابه 7/133 مختصر تاریخ دمشق 9/177 من لا یحضره الفقیه 3/372 اعیان الشیعه 7/137 نسب قریش 41.

ساعده ـ هذلی (زنده در آغاز اسلام)

ابوعبداللّه ساعدة بن جُؤَیه هذلی.

از طایفه بنی کعب بن کاهل بن حرث بن سعد هذلی بود. دوران جاهلیت و اسلام را درک کرد و از شاعران مسلمان جاهلی به شمار آمد. در این که او به اسلام تشرف یافت بحثی نیست، اما صحابی بودنش مورد بحث و انکار است. اشعارش به دور از ذهن، مشتمل بر معانی پیچیده بود و از جذبه لازم و بایسته برخوردار نبود.1 او را صاحب دیوان شعری دانسته اند که آن را ابوذؤیب هذلی روایت،2 و یوسف هل با دیوان دیگر شاعران هذلی به زبان آلمانی ترجمه و منتشر کرده است.3 تاریخ وفات او چون تاریخ ولادتش روشن نگردید و تنها می توان گفت که حدود سال های آغاز بعثت حیات