عباس ترقفی در ارتباط بود.7 سعد از حکم بن مسکین و احمد بن محمد بن عیسی روایت کرده و افرادی چون محمد بن حسن بن ولید، احمد بن محمد بن یحیی، علی بن حسین بن بابویه و پدر و برادر جعفر بن محمد بن قولویه نویسنده کامل الزیارات از وی روایت کرده اند.8 سعد در سند 1142 روایت آمده است.9

آثار و کتاب های فراوان برای او برشمرده اند که عبارت اند از: الرحمه الوضوء الصلاة الزکاة الصوم الحج بصائر الدرجات الضیاء فی الرد علی المحمدیه و الجعفریه فرق الشیعه الرد علی الغلات ناسخ القران و منسوخه و محکمه و متشابهه فضل الدعاء و الذکر جوامع الحج مناقب (مثالب) رواة الحدیث المتعه الرد علی علی بن ابراهیم بن هشام فی معنی هشام و یونس قیام اللیل الرد علی المجبره فضل قم و الکوفه فضل ابی طالب و عبدالمطلب و ابی النبی(صلی الله علیه وآله) فضل العرب الامامه فضل النبی(صلی الله علیه وآله) الدعاء الاستطاعه احتجاج الشیعه علی زید بن ثابت فی الفرائض النوادر المنتخبات المزار مثالب هشام و یونس مناقب الشیعه10 الطهاره الضیاء فی الامامه (الضیاء فی الرد علی المحمدیة و الجعفریه) مقالات الامامیه11 ما روته العامه مما یوافق الشیعه12 و رجال سعد بن عبدالله اشعری.13

وی در سال 301 یا 299 هـ 14 و بنا بر قولی، در روز چهارشنبه 27 شوال سال 300 در زمان حکومت رستم درگذشت.15

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 3/86.
[2] ــ هدیة العارفین 1/384.
[3] ــ رجال النجاشی 1/401.
[4] ــ الفهرست (طوسی) 75.
[5] ــ رجال الطوسی 475.
[6] ــ الاعلام 3/86.
[7] ــ رجال النجاشی 1/401.
[8] ــ تنقیح المقال 2/17.
[9] ــ معجم رجال الحدیث 8/79.
[10] ــ رجال النجاشی 1/402 ـ 403.
[11] ــ الفهرست (طوسی) 76.
[12] ــ الذریعه 19/20.
[13] ــ همان 10/118.
[14] ــ رجال النجاشی 1/404.
[15] ــ خلاصة الاقوال 79.*

دیگر منابع: اعیان الشیعه 7/225 رجال ابن داود 168 معالم العلماء 54 معجم المؤلفین 4/211 منهج المقال 159 جامع الرواة 1/356 خلاصة الاقوال 79.

سعدان ـ ضریر(م 220 هـ )

ابوعثمان سعدان بن مبارک ضریر کوفی نحوی طخارستانی.

اهل بغداد و از موالی عاتکه، کنیز مهدی عباسی (خلافت 158 ـ 169 هـ ) بود. پدرش مبارک نیز از اسیران طخارستان به شمار می آمد.1 وی از راویان علم و ادب و پیرو مذهب کوفیان بود که از ابی عبیده معمر بن مثنی مطالبی نقل کرده و محمد بن حسن بن دینار هاشمی احول از وی روایت کرده است.2 کتاب های خلق الانسان، الوحوش، الامثال، کتاب الارضین و المیاه و الجبال و البحار، النقائض3 و المناهل4 از آثار اوست. او در سال 220 هـ درگذشت.5

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 9/203.
[2] ــ معجم الادباء 11/189.
[3] ــ الفهرست (الندیم) 77.
[4] ــ الوافی بالوفیات 15/190.
[5] ــ معجم الادباء 11/190.*

دیگر منابع: بغیة الوعاة 1/581 نزهة الالباء 149 الموشح 179 الاعلام 3/89 لغت نامه دهخدا 8/12037 روضات الجنات 4/31 معجم المؤلفین 4/214.

سعد ـ حنظلی (در عصر امام صادق(علیه السلام))

سعد بن طریف اسکاف حنظلی کوفی تمیمی خفّاف.

از موالی بنی تمیم1 و اهل کوفه بود2 و از اصحاب امام سجاد، امام باقر و امام صادق(علیهم السلام)به شمار می رفت3 و از امام باقر و امام صادق(علیهما السلام)روایت کرده است.4 سعد افزون بر امامان معصوم، از کسانی چون اصبغ بن نباته، حکم بن عتیبه، ابواسحاق سبیعی و عکرمه مولای ابن عباس حدیث فرا گرفته و روایت کرده است. وی دارای راویان و شاگردان بسیاری نیز بوده که از آن میان افرادی چون خلف بن خلیفه، علی بن مسهر و اسماعیل بن عُلیّه را می توان نام برد.5

سعد اسکاف از راویان مشترک امامیه و اهل سنت است و رجال شناسان دو گروه، وی را محدثی ضعیف و دارای روایات غیرقابل قبول دانسته اند. کشّی به نقل از حمدویه، سعد را از پیروان فرقه ناووسیه می داند کسانی که در امامت امام صادق(علیه السلام)توقف کرده و اعتقاد دارند آن حضرت زنده است.6 نجاشی سعد را توثیق نکرده و او را دارای روایات غیرمقبول،7 و علامه به نقل از ابن غضائری وی را ضعیف دانسته است.8 ابن معین، ابوحاتم رازی، احمد بن حنبل و ترمذی از رجال شناسان اهل سنت وی را ضعیف برشمرده و احادیثش را قوی ندانسته اند.9 ابن حبّان نوشته است که سعد مهارت خاصی در جعل حدیث داشت و فوراً حدیث جعل می کرد.10 سعد در زمان حیات امام صادق(علیه السلام)از دنیا رفت.11 وی دارای تألیفی به نام رسالة ابی جعفر(علیه السلام)بوده است.12