دیوان رسائل ثعله و عفره که به روش کلیله و دمنه نوشته شده است الهذلیه و المخزومی شجرة العقل النمر و الثعلب الوامق و العذراء ندود و لدود ضرتین (ضربین) اسباسنوس فی اتخاذ الاخوان الغزالین ادب اشک بن اشک (اسد بن اسد) تدبیر الملک و السیاسه نوشته ای به عیسی بن ابال در موضوع قضاوت7 المسائل الرّیاض رسالة فی البُخل8 الواص و العنه الضرس9 و القوانین.10 نام کتاب های سهل با تصحیف در منابع آمده و باعث تغییر معانی آنها شده است.

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3/34.
[2] ــ الفهرست (الندیم) 134.
[3] ــ الاعلام 3 / 143.
[4] ــ الفهرست 364.
[5] ــ العقد الفرید 2/136.
[6] ــ معجم الادباء 11/266.
[7] ــ الفهرست (الندیم) 134.
[8] ــ الاعلام 3/143.
[9] ــ فوات الوفیات 2/84.
[10] ــ هدیة العارفین 1/411.*

دیگر منابع: ادباء العرب 2/144 الفهرست (الندیم) 13/139 و 186 الوافی بالوفیات 16/18 اعیان الشیعه 7/323 لغت نامه دهخدا 8/12220.

سهل ـ رازی (160 ـ 238 هـ )

ابوعمرو سهل بن زنجلة بن ابی صغدی رازی اشتر خیاط.

حدود 160 هـ به دنیا آمد و سپس برای فراگیری حدیث مسافرت کرد و از جریر بن عبدالحمید، ابی بکر بن عیّاش، سفیان بن عیینه و دیگران حدیث شنید و در سال 180 هـ تمامی احادیثی را که شنیده بود، در کتابش جمع آوری کرد. در سال 230 هـ به بغداد مسافرت کرد و در آنجا به نقل و تألیف حدیث پرداخت. رجال اهل سنت او را محدّثی ثقه، راستگو و پرهیزگار دانسته اند.1 کسانی چون موسی بن هارون، ابوحاتم رازی و ادریس بن عبدالکریم از او روایت نقل کرده اند.2 ابوعمرو کتاب السنن را نوشته است. وی در سال 238 هـ از دنیا رفت.3

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 10/692.
[2] ــ تاریخ بغداد 9/116.
[3] ــ تاریخ الاسلام 17/188.*

دیگر منابع: الثقات 8/291 الجرح و التعدیل 4/198 تهذیب الکمال 12/186 طبقات علماء الحدیث 2/110 تذکرة الحفاظ 2/452 تقریب التهذیب 1/336 موضح اوهام الجمع و التفریق 2/141 معجم المؤلفین 4/283 الاعلام 3/142 خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 4/251 تاریخ الطبری 9/269.

سهل ـ سجستانی (م 255 هـ )

ابوحاتم سهل بن محمد بن عثمان بن یزید سجستانی بصری جشمی.

در بصره سکونت داشت1 و از عالمان قرائت و نحو و لغت به شمار می رفت.2 ابوحاتم شعر هم می گفت و به علم عروض آگاهی داشت. از ابوزید انصاری، ابوعبیده و اصمعی فراوان روایت کرده و ابن درید در لغت بر او اعتماد نموده است.3 ابوداود، نسائی، ابوبکر بزاز و برخی دیگر از او روایت کرده اند و مبرّد نحوی در درس او حاضر شده است.4 سال مرگ او را مختلف نوشته اند، لیکن الندیم آن را به سال 255 هـ ثبت کرده و نام تألیفات سهل را چنین آورده است: کتاب ما یلحن فیه العامه الطیر المذکر و المؤنث النبات المقصور و الممدود المقاطع و المبادی الفرق القراآت الفضاحه النخله الاضداد القسی و النبال و السهام السیوف و الرماح الدرع و الجوشن الوحوش الحشرات الهجاء الزرع خلق الانسان الادغام اللبأ و اللبن و الحلیب الکرم الشتاء و الصیف النحل و العسل الابل التشوق الی الاوطان العشب و البقل الاتباع الخصب و القحط اختلاف المصاحف الحر و البرد و الشمس و القمر و اللیل و النهار الفرق بین الآدمیین و بین کل ذی روح5 و کتاب دیگری در موضوع قرائت به نام النقط و الشکل.6 متأخرین کتاب های دیگری را به او نسبت داده اند: غایة فی القراآت الاحدی عشر اعراب القرآن المزال و المفسد7 الغیث الفرس المیاه الاتباع الجراد الفرق الآدمیین و ذوات الاربع الزینه8 المعمرون9 الهمزه10 و الدُّرع و الترس.11

پی نوشت ها

[1] ـ الثقات 8/293.
[2] ــ سیر اعلام النبلاء 12/268.
[3] ــ الفهرست (الندیم) 64.
[4] ــ سیر اعلام النبلاء 12/268.
[5] ــ الفهرست (الندیم) 64.
[6] ــ همان 38.
[7] ــ کشف الظنون 1/123 و 2/1189 و 1458.
[8] ــ هدیة العارفین 1/411.
[9] ــ المستدرک علی معجم المؤلفین 283.
[10] ــ ایضاح المکنون 2/351.
[11] ــ الوافی بالوفیات 16/14.*

دیگر منابع: بغیة الوعاة 1/606 وفیات الاعیان 2/430 معجم الادباء 11/264 الوافی بالوفیات 16/14 تهذیب الکمال 12/202 الکامل فی التاریخ 7/131 العبر 1/358 البدایة و النهایه 11/2 تقریب التهذیب 1/337 الانساب 3/226 خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 4/257 تاریخ الاسلام 19/162 النجوم الزاهره 2/332 طبقات المفسرین (داوودی) 1/216 معجم المفسرین 1/218 مرآة الجنان 2/156 شذرات الذهب 2/121.