شمار می رفت3 که راوی از آنان هم می باشد.4 او با صفوان بن مهران جمّال تفاوت دارد و از عبدالله بن مسکان، اسحاق بن عمار و داود بن فرقد روایت نقل کرده است. ابوعمرو کشّی، صفوان را از جمله کسانی دانسته که علمای شیعه به اتفاق، آنان را فقیه و دانشمند و سخن ایشان را درست می دانند.5 نجاشی نیز بیاع السابری را از بزرگان شیعه و فردی عابد و زاهد و محدثی کاملا موثق دانسته و می گوید: به رغم این که واقفی ها نسبت به صفوان بذل و بخشش بسیار داشتند، ولی او عقیده و مذهبش را حفظ کرد و واقفیه را نپذیرفت. صفوان با عبدالله بن جندب و علی بن نعمان شراکت داشت و گزارش شده که این سه تن در مسجدالحرام با هم عهد بستند که هر کدام پیش تر مُرد، آن دو دیگر واجباتی چون نماز، روزه و زکاتش را به جای آورند. چنین بود که هر دو رفیق مردند و صفوان زنده ماند، از این رو هر روز 150 رکعت نماز می گزارد. سالی سه ماه روزه می داشت و هر سال سه مرتبه زکات می پرداخت و هر گاه انفاق می کرد و صدقه ای می داد، به همان میزان هم از جانب آن دو چنین می کرد. در باب زهد و تقوایش نیز گفته شده که شخصی از او خواست تا مبلغی (شاید معونه ای) را در کوفه به خانواده اش برساند، ابومحمد به این سبب که شترانش در اجاره دیگران است و باید اجازه بگیرد، از پذیرش آن امتناع ورزید.6 گروهی از محدثان و دانشمندان از ابومحمد حدیث فراگرفته و روایت کرده اند که عبارت اند از: فضل بن شاذان نیشابوری احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی7 ابوعبدالله محمد بن خالد برقی محمد بن عیسی یقطینی محمد بن حمید عطار نوح نیشابوری8 ایوب بن نوح و محمد بن حسین بن ابی الخطاب زیّات.9 صفوان نزد ائمه از جایگاه والایی برخوردار و مورد رضایت ایشان بود، به همین خاطر چون در سال 210 هـ در مدینه از دنیا رفت، امام جواد(علیه السلام)حنوط و کفن برای تجهیز وی فرستاده و از اسماعیل بن موسی خواستند تا بر او نماز بخواند.10 آثار و تألیفات وی بالغ بر سی کتاب بوده که تنها نام تألیفات زیر ثبت شده است: مجموعه مسائلی از ا مام کاظم(علیه السلام)11 الآداب و بشارات المومن التجارات المحنة (المحبة) و الوظائف12 الوضوء الصلاة الصوم الحج الزکاة النکاح الطلاق الفرائض الوصایا الشراء و البیع العتق و التدبیر البشارات و النوادر.13

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (طوسی) 83.
[2] ــ رجال الطوسی 352، 378 و402.
[3] ــ همان.
[4] ــ معجم رجال الحدیث 9/123.
[5] ــ اختیار معرفة الرجال 223، 229، 400 و 556.
[6] ــ رجال النجاشی 1/439.
[7] ــ الکافی 1/57 و 254.
[8] ــ المحاسن 1/70 و 259 و 2/364 و 414.
[9] ــ بصائر الدرجات 155 و 178.
[10] ــ اختیار معرفة الرجال 223، 229، 400 و 556.
[11] ــ الفهرست (طوسی) 83.
[12] ــ الفهرست (الندیم) 278.
[13] ــ رجال النجاشی 1/439.*

دیگر منابع: رجال ابن داود 188 حاوی الاقوال 1/441 خلاصة الاقوال 88 رجال البرقی 55 الوجیزه 55 تنقیح المقال 2/100 جامع الرواة 1/413 معالم العلماء 59 الاعلام 3/206 دائرة المعارف الشیعیة العامه 11/379.

صفوان ـ جمال (در عصر امام کاظم(علیه السلام))

ابوصفوان صفوان بن مهران بن مغیره اسدی جمال کوفی.

اهل کوفه بود و در ناحیه بنی حرام (بنی خزام) سکونت داشت. او از موالی بنی کاهل بود.1 صفوان از اصحاب امام صادق2 و امام کاظم(علیهما السلام) بوده و از آن دو امام بزرگوار، ابوحمزه ثمالی، ابوعبیده حذاء، ابوعزه خراسانی و عامر بن سمط روایت کرده است. نامش در اسناد 71 روایت ذکر شده است.3 علمای رجال او را محدثی شیعه و ثقه دانسته اند.4 کسانی چون ابومحمد جمال، ابن ابی نجران، ابن ابی نصر، ابن فضّال و ابن محبوب از او روایت شنیده اند.5

صفوان نزد امام کاظم(علیه السلام) گرامی بود. روزی بر امام(علیه السلام)وارد شد و آن حضرت فرمود: همه چیز تو نیکوست به جز یک چیز و آن، این است که شتران خویش را به هارون کرایه می دهی. صفوان به امام (علیه السلام)گفت: من آنها را جز به راه مکه کرایه نداده ام و خود نیز عهده دار آنها نمی شوم، بلکه غلامان خود را با آنها می فرستم. امام فرمود: آیا کرایه تو نزد آنان می ماند؟ آیا دوست داری آنان زنده برگردند تا کرایه ات را بگیری؟ گفت: آری. امام فرمود: هز زمان کسی بقای آنها را بخواهد، از آنهاست. صفوان هم همه شتران خویش را فروخت.6 وی دارای کتابی حدیثی بوده است که سندی بن محمد آن را گزارش کرده است.7

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/441.
[2] ــ رجال الطوسی 220.
[3] ــ معجم رجال الحدیث 9/138.
[4] ــ رجال النجاشی 1/441.
[5] ــ جامع الرواة 1/412.
[6] ــ اختیار معرفة الرجال 498.
[7] ــ الفهرست (طوسی) 84 .*

دیگر منابع: معالم العلماء 60 لغت نامه دهخدا 9 / 13203 دائرة المعارف الشیعیة العامه 11 / 227.