پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/457.
[2] ــ رجال الطوسی 127.
[3] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 4/302.
[4] ــ معجم رجال الحدیث 9/174.
[5] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 4/302.
[6] ــ معجم رجال الحدیث 9/172ـ174.
[7] ــ رجال ابن داود 192.
[8] ــ جامع الرواة 1/423.
[9] ــ رجال النجاشی 1/457 و 458.
[10] ــ الذریعة 2/160.*

دیگر منابع: الفهرست (طوسی) 86 معالم العلماء 61 لسان المیزان 3/216 تنقیح المقال 1/111 قاموس الرجال 5/176 نقد الرجال 175 خلاصة الاقوال 91 الوجیزه 56 حاوی الاقوال 2/9 دائرة المعارف الشیعیة 11/437.

عائشه ـ اُمّ المؤمنین (پیش از هجرت ـ 58 هـ )

اُمّ عبدالله عائشه بنت ابی بکر بن عثمان بن عامر تیمیه قرشیه، معروف به اُمّ المؤمنین.

دختر خلیفه اول و همسر پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله)و از طایفه قریش بود.1 در سال چهارم بعثت،2 نه سال پیش از هجرت به دنیا آمد.3 شش یا هفت ساله بود که در مکه به عقد پیامبر(صلی الله علیه وآله) در آمد و در نه سالگی پس از بازگشت حضرت از جنگ بدر، در مدینه مراسم عروسی صورت گرفت.4 مدت نه سال با آن حضرت زندگی کرد.5 گفته شده که وی تنها زن باکره ای بود که حضرت با او ازدواج کرد، ولی فرزندی از او به دنیا نیامد.6 روایات بسیاری را از رسول خدا7 و همچنین از حضرت فاطمه(علیها السلام)8 و پدرش ابوبکر (خلافت 1
[1] ـ 13 هـ )، عمر (خلافت 13 ـ 23 هـ ) و سعد بن ابیوقاص نقل کرده است.9 به علاوه، بسیاری بر این باورند که وی از زنان فقیه و صاحب فتوا در زمان خویش بوده و حتی بسیاری از بزرگان اصحاب مشکلات و مسائل خویش را با او مطرح می کردند و پاسخ دریافت می نمودند.10 گفته اند که وی به علم طب نیز آشنا بود و از شعر نیز بهره داشت، به گونه ای که هیچ امری اتفاق نمی افتاد مگر آنکه برای آن شعر می سرود.11 بسیاری از اصحاب پیامبر(صلی الله علیه وآله)و تابعین از وی روایت کرده اند که می توان به افرادی چون مسروق، شعبی، مجاهد، عکرمه و نافع مولای ابن عمر12 و از زنان به عمرة بنت عبدالرحمان، حفصة بنت سیرین و عائشه بنت طلحه اشاره کرد.13

وی از جمله مخالفان علی(علیه السلام)بود و آنچه در زندگی سیاسی وی بیش از همه به چشم می آید، طراحی جنگ جمل علیه آن حضرت به بهانه خونخواهی عثمان است که در سال 36 هـ و پس از اتمام مراسم حج رخ داد. هنگامی که عائشه در راه بازگشت از حج به جانب مدینه بود و به وی خبر رسید که عثمان به قتل رسیده، از همان جا قسم یاد کرد تا خون عثمان را طلب نکند از پای ننشیند.14 طلحه و زبیر نیز با تحریک عائشه و با وعده این که اگر او به خونخواهی برخیزد مردم حجاز، بصره و عراق از او حمایت خواهند کرد، عده ای را گرد خود جمع کردند و عازم بصره شدند. سرانجام جنگ جمل برپا شد. لشکریان عائشه و طلحه و زبیر شکست خوردند، طلحه و زبیر کشته شدند و عائشه به اسارت یاران امام علی(علیه السلام)در آمد، ولی امام محترمانه او را به همراه برادرش محمد بن ابی بکر و سوارانی چند به مدینه باز گرداند.15 وی دارای مسندی است که بالغ بر 2210 حدیث بوده که بخاری و مسلم بسیاری از آن را نقل کرده اند.16 خطبه هایی از جمله خطبه وی در مورد پدرش ابوبکر نیز به وی نسبت داده شده است.17 عائشه سرانجام پس از حدود هفتاد سال زندگی18 به سال 5719 یا 58 هـ در مدینه از دنیا رفت و طبق وصیت خویش، ابوهریره برجنازه اش نماز گزارد و شبانه در بقیع مدفون شد.20

پی نوشت ها

[1] ـ السیرة النبویّه (ابن هشام) 4/297.
[2] ــ الطبقات الکبری 8/79 الاصابه 4/359.
[3] ــ الاعلام 3/240.
[4] ــ تاریخ خلیفة بن خیاط 36 المعارف 134 السیرة النبویة (ابن هشام) 4/293.
[5] ــ الطبقات الکبری 8/60 و61.
[6] ــ سیرة ابن اسحاق 255.
[7] ــ تاریخ ابی زرعه 1/504.
[8] ــ سیر اعلام النبلاء 2/135 به بعد.
[9] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 12/433.
[10] ــ الطبقات الکبری 2/374 و375.
[11] ــ الاستیعاب 4/1883.
[12] ــ تاریخ الاسلام 4/245.
[13] ــ البدایة و النهایه 8/92.
[14] ــ الفتوح 398 و 399.
[15] ــ الاخبار الطوال 144و145 الکامل فی التاریخ 3/205 ـ 210.
[16] ــ سیر اعلام النبلاء 2/139 .
[17] ــ المستدرک علی معجم المؤلفین 724.
[18] ــ المعارف 134.
[19] ــ تاریخ خلیفة بن خیاط 170 الاستیعاب 4/1885.
[20] ــ المنتظم 5/303 الطبقات الکبری 8/76 و 77.*

دیگر منابع: تراجم اعلام النساء 269 نسب قریش 232، 237 و 278 تاریخ الیعقوبی 1/407 المحبر 80 ـ 81 تقریب التهذیب 2/651 المغازی (فهرست اعلام) البدایة و النهایه 8/92 اعلام النساء 3/9 تذکرة الحفاظ 1/27 لغت نامه دهخدا 9/13806 اسد الغابه 5/501 تنقیح المقال 3/81 حلیة الاولیاء 2/43 شذرات الذهب 1/61 وفیات الاعیان 3/16.

عاتکه ـ عدویه (م حدود40 هـ )

عاتکه دختر زید بن عمرو بن نفیل عدویه قرشیه.

زنی از زنان قوم بنی عدی و خواهر سعید بن زید عدوی، صحابی