معروف پیامبر(صلی الله علیه وآله)است. عاتکه خود از اصحاب و یاران پیامبر(صلی الله علیه وآله) به شمار می آمد1 که به مدینه مهاجرت کردند.2 او از زنان شاعره صدر اسلام بود.3 صورت و سیرتی نیکو داشت و از عقل کامل و رأیی درست برخوردار بود.4 ابتدا به همسری عبدالله فرزند ابوبکر در آمد،5 اما چون عبدالله از فرط محبت او از حضور در صحنه های اجتماع محروم ماند، ابوبکر با اصرار او را وادار به طلاق کرد، ولی عبدالله تحمل نکرد و رجوع نمود.6 هنگامی که عبدالله در جنگ به شهادت رسید، عاتکه در سوگ او اشعاری سرود.7 بعضی معتقدند که عاتکه بعد از فرزند ابوبکر با زید بن الخطاب ازدواج کرده است.8 بعضی دیگر می نویسند که به سال 12 هـ 9 با عمر بن الخطاب ازدواج کرد.10 او بعد از قتل عمر، با زبیر بن عوام عقد زناشویی بست و در سوگ او در جریان جمل مرثیه ای سرود.11 وقتی امیرمؤمنان علی(علیه السلام)از او خواستگاری کرد، جواب داد: «از کشته شدن شما می ترسم».12 پس از آن دیگر ازدواج نکرد.13 ازدواج او با امام حسن و امام حسین(علیهما السلام)را نیز نوشته و گفته اند که وی اولین کسی است که صورت امام حسین(علیه السلام)را از روی خاک برداشت و قاتلش را لعنت کرد.14 دیوانی مشتمل بر مرثیه ها و اشعار از او باقی مانده است.15

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 3/242.
[2] ــ الاصابه 8/137.
[3] ــ الاعلام 3/242.
[4] ــ اسد الغابه 5/498.
[5] ــ الطبقات الکبری 3/112 الکامل 3/54.
[6] ــ الاغانی 18/59.
[7] ــ خزانة الادب 4/351.
[8] ــ الاستیعاب 4/1878.
[9] ــ تاریخ الطبری 3/385 اعلام النساء 3/203.
[10] ــ الطبقات الکبری 3/112.
[11] ــ همان 2/112 الاغانی 18/60.
[12] ــ اسد الغابه 5/499.
[13] ــ الاعلام 3/242.
[14] ــ الاغانی 18/62.
[15] ــ تاریخ التراث العربی 2 / 2 / 356.*

دیگر منابع: التاریخ الصغیر 1/62 کشف الظنون 1/799 الوافی بالوفیات 16/560.

عاصم ـ اسدی (م 127 هـ )

ابوبکر عاصم بن بهدله (أبی النجود) حناط عدوی.

اهل کوفه بود.1 علم قرائت را نزد ابوعبدالرحمان سلمی و زرّ بن حبیش آموخت و از آن دو روایت کرده است. عطاء بن ابی رباح، ابوصالح سمان، حماد بن سلمه و شیبان نحوی از او روایت کرده اند. رجال نویسان اهل سنت او را محدثی ثقه، راستگو، عالم به قرائت و پیش گام در آن زمینه معرفی کرده اند2 و گفته اند که او دارای فصاحت در گفتار و صوتی زیبا بود و بعد از ابوعبدالرحمان سلمی، ریاست کرسی قرائت کوفه را به دست گرفت.3 وی از قرّاء سبعه مشهور به شمار می رود.4 عده ای گفته اند که بهدله اسم مادرش می باشد. او سال 127 هـ در کوفه از دنیا رفت.5 اثر او کتابی در زمینه قرائت می باشد.6

پی نوشت ها

[1] ـ الثقات 7/256.
[2] ــ سیر اعلام النبلاء 5/256.
[3] ــ تاریخ الاسلام 8/138.
[4] ــ شذرات الذهب 1/175.
[5] ــ الوافی بالوفیات 16/576.
[6] ــ فهرست نسخه های خطی فارسی 1/93.*

دیگر منابع: غایة النهایه 1/346 وفیات الاعیان 3/9 الجرح و التعدیل 6/340 میزان الاعتدال 2/375 العبر 1/128 التاریخ الکبیر 6/487 خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 5/38 الاعلام 3/448.

عاصم ـ انطاکی (قرن سوم هجری)

ابومعتصم عاصم بن محمد انطاکی.

وی منسوب است به انطاکیه، ازشهرهای غربی سوریه کنونی و گویا اهل همان شهر باشد، چرا که از شاعران اهل شام1 در قرن سوم به شمار آمده است. او برخی از اشعار شاعر معروف دیک الجن (عبدالسلام حمصی) را برای محمد بن طاهر (م 298 هـ ) روایت کرده است.2 ابوالفرج اصفهانی هم مطالبی را از وی آورده است.3 ابومعتصم دارای اشعار بسیاری بوده که الندیم مجموع آنها را سیصد ورقه دانسته و می گوید که ابواحمد حلاب آنها را گردآوری نموده بود.4

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الشعراء 107.
[2] ــ تاریخ التراث العربی 4/2/7.
[3] ــ الاغانی 14/63.
[4] ــ الفهرست 194.*

دیگر منابع: لغت نامه دهخدا 3/803.

عاصم ـ جَحْدَری (م129 هـ )

ابوالمجّشر عاصم بن عجاج بصری جحدری.

از قبیله بنی قیس بن ثعلبه1 و اهل بصره بود.2 وی استاد علم قرائت و دارای روش خاصی بود که به قرائت عاصم شهرت دارد.3 این علم را از اساتیدی چون سلیمان بن قته و نصربن عاصم فرا گرفته4 و از افرادی چون ابوبکره5 و عقبة بن ظبیان6 روایت کرده است. جحدری از قاریان بصره بود و در علم تفسیر قرآن نیز بی بهره