دیگر منابع: خلاصة الاقوال 243 میزان الاعتدال 2/367 الجرح و التعدیل 6/81 المجروحین 2/164 تاریخ الاسلام 15/199 جامع الرواة 1/430 منهج المقال 187 نضد الایضاح 176 ایضاح الاشتباه 232 المعارف 625 الذریعه 6/341.

عبّاد ـ بصری (م 220 هـ )

ابوسهل عبّاد بن سلمان (سلیمان) بن علی بصری ضمری.

اهل بصره و از شاگردان هشام بن عمرو فوطی، از داعیان معتزله بود و بخشی از دانش خویش را از وی فرا گرفت.1 ابوسهل از بزرگان معتزله بصره بود و علی رغم آنکه از آرای ایشان حمایت می کرد، نظریه های منحصر به فردی داشت.2 وی معتقد بود که موضوعاتی از قبیل کافر، فاسق، امراض و مانند آن آفریده خدا نیست و خداوند بر افعال قبیح قدرت ندارد.3 ابوعلی جبّائی توانایی وی را در کلام ستوده، اما او را به کمی عقل متهم کرده است. ابوسهل با عبدالله بن محمد بن کُلاّب قطان، از متکلمان جبریه مناظراتی داشته و او را به خاطر عقایدش نصرانی دانسته است.4 وی در سال 220 هـ درگذشت5 و آثاری از خود بر جای گذاشت که عبارت اند از: اثبات الجزء الذی لا یتجزّأ انکار ان یخلق الناس افعالهم تثبیت دلالة الاعراض6 و الابواب.7

پی نوشت ها

[1] ـ الفصل 2/86 و 166 و 3/133.
[2] ــ سیر اعلام النبلاء 10/547 و 551.
[3] ــ الفصل 2/86 و 166 و 3/133.
[4] ــ الفهرست (الندیم) 215 و 230.
[5] ــ بحوث فی الملل و النحل 3/277.
[6] ــ الفهرست (الندیم) 215.
[7] ــ طبقات المعتزله 77.*

دیگر منابع: الفرق بین الفرق 161.

عباد بن سلیمان (قرن سوم هجری)

عباد بن سلیمان.

از زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. رجالیون شیعه در کتب خویش از وی یاد کرده اند و با این که معاصر ائمه(علیهم السلام)بوده، اما از آنان روایتی نقل نکرده است.1 از سعد بن سعد، قاسم بن محمد و محمد بن سلیمان حدیث آموخته و نامش در اسناد 26 روایات آمده است. محمد بن احمد بن یحیی، احمد بن محمد، سعد بن عبدالله و محمد بن حسن صفار (م 290 هـ ) از او روایت نقل کرده اند.2 وی دارای کتاب حدیثی بود که محمد بن خالد برقی (صحابی امام جواد(علیه السلام)) آن را روایت کرده است.3 با توجه به وفات شاگردش حسن صفار، عباد از رجال سده سوم به شمار می رود.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال الطوسی 484.
[2] ــ معجم رجال الحدیث 9/213.
[3] ــ رجال النجاشی 2/142.*

دیگر منابع: حاوی الاقوال 4/156 رجال ابن داود 194 منهج المقال 187 نقد الرجال 178 مجمع الرجال 3/243 طرائف المقال 1/496 تنقیح المقال 2/121 جامع الرواة 1/430 مستدرکات علم رجال الحدیث 4/333.

عباد ـ رواجنی (م 250 هـ )

ابوسعید عباد بن یعقوب رواجنی عصفری اسدی کوفی.

شیخ طوسی عباد بن یعقوب رواجنی را سنی مذهب، و ابوسعید عباد عصفری را از رجال شیعه دانسته است،1 اما نجاشی به نقل از برخی اصحاب گوید که آن دو یک نفرند.2 با توجه به متعدد آوردن شیخ و تصریح او به عامی مذهب بودن رواجنی و همچنین این گفته نجاشی که ابوسمینه او را تدلیس کرده، نباید حکم به اتحاد آن دو نمود، لیکن رجالیون اهل سنت عباد بن یعقوب رواجنی را از راویان شیعه و حتی اهل غلو در تشیع و در عین حال عالمی راستگو و موثق دانسته اند.3 ذهبی به روایاتی از وی که کاملا مخالف با عقاید اهل سنت است، اشاره کرده است.4 مرحوم خوئی می گوید: بعید نیست سخن نجاشی اعتراضی به شیخ طوسی باشد و گویا رواجنی اهل تقیه بوده و شیخ از باطن وی خبر نداشته، لذا او را از روات اهل سنت به شمار آورده است.5 مرحوم مامقانی دلایلی بر تشیع و مورد اعتماد بودن رواجنی ذکر کرده6 و محدث نوری می گوید: کتاب ابوسعید عصفری که همان عباد بن یعقوب رواجنی است، مشتمل بر مطالبی است که تشیع، بلکه تعصب او را نشان می دهد مانند روایاتی که در نص بر دوازده امام نگاشته است.7 در هر صورت وی موثق بوده8 و از ائمه روایتی نقل نکرده است،9 اما از حسین بن زید بن علی(علیه السلام)، اسماعیل بن عیاش، شریک قاضی،10 احمد بن اسماعیل، عمرو بن ثابت، عمرو بن مصعب و سعد بن عبدالرحمان روایت دارد.11 از او بخاری، ترمذی، ابن ماجه،12 علی بن حسن بن فضال، محمد بن قاسم، محمد بن حسین بن حفص اشنانی و دیگران روایت کرده اند.13 کتاب های اخبارالمهدی، المعرفة فی معرفة الصحابه، المشیخه،14