از باب شوخی و مطایبه هجا می گفته، رشید (خلافت 170 ـ 193 هـ )، امین (خلافت 193 ـ 198 هـ )، مأمون (خلافت 198 ـ 218 هـ ) و معتصم (خلافت 218 ـ 227 هـ ) را مدح کرده است. به گفته خودش، مدت ده سال متوالی با آل برمک همراه بوده است. ابوعبیدالله مرزبانی گزارشاتی از او در کتابی گردآوری کرده است.6 اشعار او به قول الندیم به ده ورق می رسد7 که اینک تنها چهارده بیت از آن برجای مانده است.8 وی سرانجام در کهن سالی در زندان درگذشت.9 تاریخ دقیق وفات وی معلوم نیست. صفدی مرگ او را در زندان معتصم عباسی پنداشته،10 ولی ابن معتز مرگ او را در زمان حکومت واثق دانسته11 که دومی از اعتبار بیشتری برخوردار می باشد.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 189 طبقات الشعراء (ابن معتز) 129.
[2] ــ المسالک و الممالک 22.
[3] ــ تاریخ التراث العربی 2/4/197.
[4] ــ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 6/440.
[5] ــ طبقات الشعراء (ابن معتز) 129 ـ 131.
[6] ــ الوافی بالوفیات 16/663.
[7] ــ الفهرست (الندیم) 189 .
[8] ــ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 6/440. 9 ـ الوافی بالوفیات 16/663.
[10] ــ همان.
[11] ــ طبقات الشعراء (ابن معتز) 129.*

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 10/615.

عباس ـ اُرخِسی (م قرن سوم هجری)

ابوالعباس عباس بن عبدالله ارخسی(ارسجی).

وی منسوب به ارخس، از روستاهای نواحی سمرقند بود1 و در قرن سوم می زیست. او از شاعران دربار امیر نصر بن احمد سامانی (م 279 هـ ) بود.2 بنا بر نقل ثعالبی، ارخسی در جشنی که نصر بن احمد بر پا کرده بود، شرکت کرده و در مدح وی اشعاری سرود که موجب خشم امیر واقع شد.3 آقابزرگ تهرانی دیوان شعری را به وی نسبت داده است.4 بیش از این اطلاعی از او به دست نیامد.

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 1/145
[2] ــ ثمار القلوب 188
[3] ــ همان.
[4] ــ الذریعه 1/9/44*

عباس ـ اصفهانی (م 294 هـ )

ابوالفضل عباس بن حمدان بن محمد اصفهانی حنفی.

از زندگی نامه، دوران آموزش و نیز فعالیت های اجتماعی وی در منابع اطلاعات زیادی یافت نشد، جز آنکه آورده اند که وی به مدینه مسافرت کرد و از محضر افرادی چون محمد بن عیسی دامغانی، یوسف بن محمد بن سابق و حاتم بن بکر حدیث شنید.1 علمای رجال اهل سنت او را محدثی ثقه، صالح و عابد دانسته اند2 و همچنین برخی او را مؤمن آل فرعون نامیده و نسبت رافضی به اهل بیت او داده اند.3 کسانی چون ابوالقاسم طبرانی، ابوالشیخ انصاری،4 ابومحمد بن حیّان، سلیمان بن احمد و محمد بن احمد بن ابراهیم از او روایت نقل کرده اند. وی کتاب المسند را نوشت و در آن روایاتی از محدثان اصفهان و عراق جمع آوری کرد و در جمادی الثانی سال 294 در مدینه از دنیا رفت.5

پی نوشت ها

[1] ـ ذکر اخبار اصفهان 2/141.
[2] ــ همان.
[3] ــ طبقات المحدثین باصبهان 3/565.
[4] ــ تاریخ الاسلام 22/172.
[5] ــ ذکر اخبار اصفهان 2/141.*

دیگر منابع: الجواهر المضیئه 1/269 معجم الصغیر 1/211 معجم المؤلفین 5/60 دائرة المعارف الشیعیة العامه 12/56.

عباس ـ اندلسی (م 274 هـ )

ابوالقاسم عباس بن فِرْناس بن ورداس اندلسی اموی مغربی.

اهل قرطبه و از موالی بنی امیه در اندلس بود و در علومی چون فلسفه، شعر و ادب، منطق، نجوم، موسیقی و طب مهارت داشت.1 وی طبیب مخصوص دربار امویین بود و از آن جهت که در علوم و فنون مختلف مهارت داشته و صاحب نظر بود، دانشمندان معاصرش او را «حکیم اندلس» می خواندند.2 او همچنین شاعر و ادیبی مشهور در ایام خلافت محمد بن عبدالرحمان اموی (م 273 هـ ) بود.3 وی علاوه بر تبحر در علوم ذکر شده، در صنعت شیشه و سنگ تراشی نیز صاحب اختراع بود و دستگاهی به نام «المنقانه» ساخت تا به وسیله آن اوقات را تشخیص دهد. ابوالقاسم اندلسی نقشه آسمان را نیز با ستارگان، ابرها و رعد و برق در منزل خویش نصب کرد و نخستین کسی بود که تصمیم داشت به آسمان پرواز کند، بدین لحاظ بال هایی ساخت و به هوا پرید، لیکن موفق نشد و به زمین خورد و مجروح شد.4 او دارای دیوان شعری بوده است و سرانجام در سال 274 هـ از دنیا رفت.5

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 3/264 المستدرک علی معجم المؤلفین 319. 2 ـ همان 320.