یاران مالک بود و از وی و ابن ابی ذئب روایت نمود. عبدالجبار فردی فقیه،3 ادیب و شاعری ظریف طبع بود و کسانی مانند عبدالله بن شبیب و زبیر بن بکار از او روایت کرده اند.4 عبدالجبار از جانب مهدی عباسی (خلافت 158 ـ 169 هـ ) و مأمون (خلافت 198 ـ 218 هـ ) متولی امر قضاوت در مدینه بود.5 وی همچنین از جانب مأمون مأموریت یافت تا برای مردم مدینه خطبه بخواند و مردم را برای بیعت با امام رضا(علیه السلام)دعوت نماید.6 او مدتی قضاوت مصیصه، یکی از روستاهای دمشق نزدیک بیت لهیا7 را نیز برعهده داشت. مساحقی دارای چهره ای زیبا و بیانی شیرین بود.8 برخی از رجال نویسان اهل سنت او را فردی موثق، و برخی غیرقابل اعتماد دانسته اند.9 از آثار او مجموعه ای اشعار بالغ بر پنجاه برگ می باشد.10 او سرانجام در سال 229 هـ در مدینه درگذشت.11 تاریخ های دیگری نیز برای زمان فوت او آورده اند.12

پی نوشت ها

[1] ـ الثقات 8/418.
[2] ــ الورقه 45.
[3] ــ تاریخ الاسلام 16/250.
[4] ــ الورقه 45.
[5] ــ الطبقات الکبری 5/440.
[6] ــ عقد الفرید 5/101.
[7] ــ معجم البلدان 5/145.
[8] ــ تاریخ الاسلام 16/250.
[9] ــ لسان المیزان 3/388.
[10] ــ الفهرست (الندیم) 187.
[11] ــ الطبقات الکبری 5/440.
[12] ــ تاریخ الاسلام 16/250 التحفة اللطیفه 2/449.*

دیگر منابع: اخبار القضاة 1/256 التاریخ الکبیر 6/109 نسب قریش 428 اللباب فی تهذیب الانساب 3/206 الجرح و التعدیل 6/32 الضعفاء الکبیر 3/86 میزان الاعتدال 2/533 جمهرة انساب العرب 169 الانساب 5/283 المجدی 366 الوافی بالوفیات 18/36 تاریخ بغداد 9/66 الارشاد 2/262 عیون اخبار الرضا (علیه السلام)2/145.

عبدالجبار ـ نهاوندی (زنده در قرن سوم هجری)

ابوعبدالرحمان عبدالجبار بن مبارک نهاوندی.

اهل نهاوند1 و جزء اصحاب امام کاظم،2 امام رضا و امام جواد(علیهم السلام) بود، لیکن از آنان روایتی نقل نکرده3 و از کسانی چون یونس بن عبدالرحمان و ابوسعید آدمی روایت کرده است و کسانی مثل ابراهیم بن هاشم و حسن بن علی بن ابی عثمان از او روایت شنیده اند.4 ابن داود او را محدثی ممدوح به شمار آورده است.5 کشّی روایتی نقل کرده مبنی بر این که عبدالجبار بن مبارک در سال 207 یا 209 هـ خدمت امام جواد(علیه السلام)رسیده و پس از نقل روایتی از پدران امام(علیه السلام)مبنی بر این که «هر فتحی که به وسیله اهل ضلال از حاکمان اسلامی انجام شود، غنایم آن برای امام معصوم است» امام حدیث او را تأیید نمود. پس از آن وی اعلام نموده که خود به وسیله اهل ضلال اسیر شده و بنابراین، وی برده ای متعلق به آن حضرت است و این موضوع را نیز امام تأیید کرد و پس از آن در سال 213 هـ خدمت امام رسیده و نامه آزادی خود را از دست امام با مهر آن حضرت دریافت کرد.6 اما مرحوم خوئی این روایت را ضعیف و غیرقابل اعتماد دانسته است.7 مضافاً بر این که همین روایت را ابن شهرآشوب به عینه در مورد عبدالله بن مبارک، نه عبدالجبار بن مبارک نقل کرده که خدمت امام باقر(علیه السلام) رسید و نامه آزادی خود را از دست آن حضرت دریافت کرد. ابن شهرآشوب تاریخی در ابتدای روایت ذکر نکرده، ولی در آخر روایت تاریخ 103 هـ را ذکر می کند8 و به گفته خوئی، امر دایر است بین سهوِ کشّی از جهت این که در ابتدای روایت به جای عبدالله، عبدالجبار ذکر کرده است و اشتباه کشّی را این مسئله تأیید می کند که خودِ کشّی در آخر روایت نام عبدالله بن مبارک را به جای عبدالجبار بن مبارک ذکر می نماید و در این صورت تاریخ هایی را که ذکر می کند باید گفت اشتباهی از وی است و یا این که سهوی از جانب ابن شهرآشوب رخ داده است.9 نهاوندی دارای کتاب حدیثی بوده که احمد بن ابی عبدالله برقی آن را روایت کرده است.10

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (طوسی) 122.
[2] ــ رجال البرقی 52.
[3] ــ رجال الطوسی 380 ـ 404 و 488.
[4] ــ معجم رجال الحدیث 9/264.
[5] ــ رجال ابن داود 220.
[6] ــ اختیار معرفة الرجال 568.
[7] ــ معجم رجال الحدیث 9/265.
[8] ــ مناقب آل ابی طالب 4/225.
[9] ــ معجم رجال الحدیث 9/265.
[10] ــ الفهرست (طوسی) 122.*

دیگر منابع: خلاصة الاقوال 130 هدایة المحدثین 91 جامع الرواة 1/438 تنقیح المقال 2/133 مستدرکات علم رجال الحدیث 4/369 قاموس الرجال 6/61 منهج المقال 189 الذریعه 6/342.

عبدالحمید ـ بجلی (در عصر امام کاظم(علیه السلام))

عبدالحمید بن سعد بجلی کوفی.

اهل کوفه1 و از موالی به شمار می رفت. او را از اصحاب امام صادق و امام کاظم(علیهما السلام) دانسته اند.2 بجلی از آن دو بزرگوار درباره موضوعاتی چون بیع و حج روایت کرده است.3 علمای رجال او را محدثی شیعه و ثقه دانسته اند.4 وی دارای کتاب حدیثی بوده که