بود2 و از آن امام3 و همچنین از جابر جعفی روایت نقل کرده است.4 سمین از راویان امامیه و موثق و مورد اعتماد بوده و افرادی چون محمد بن ابی عمیر5 و صفوان بن یحیی از او روایت کرده اند.6 او دارای کتاب الحدیث بوده است.7 وی به دستور منصور عباسی (خلافت 136 ـ 158 هـ ) دستگیر و زندانی گردید و امام صادق(علیه السلام)پیشاپیش، خبر آزادی او را در عصر روز عرفه داد.8

پی نوشت ها

[1] ـ رجال البرقی 24.
[2] ــ رجال الطوسی 235.
[3] ــ رجال النجاشی 2/63.
[4] ــ اختیار معرفة الرجال 192.
[5] ــ رجال النجاشی 2/63.
[6] ــ جامع الرواة 1/439.
[7] ــ الذریعه 6/342.
[8] ــ تنقیح المقال 2/135.*

دیگر منابع: رجال ابن داود /221 خلاصة الاقوال/116 مجمع الرجال 4/67 قاموس الرجال 5/264 دائرة المعارف الشیعیة العامه 12/90.

عبدالحمید ـ کاتب (م 132 هـ )

ابوغالب عبدالحمید بن یحیی بن سعد کاتب بغدادی انباری عامری.

در اصل از قیساره، از نواحی فلسطین بود. در انبار، از نواحی بغداد رشد یافت و ساکن شام گردید.1 البته برخی او را اهل انبار یا شام نیز دانسته اند. عبدالحمید از دوستان ابن مقفع2 و از موالی علاء بن وهب عامری انباری به شمار می رفت. در ابتدا شهرها را می گشت و کودکان را تعلیم می داد و در نهایت ساکن رقه، شهری در عراق شد. از اساتید وی می توان به سالم، از موالی هشام بن عبدالملک اشاره کرد. از عبدالحمید پرسیدند که چگونه به این حد از بلاغت رسیدی؟ گفته بود که از کلام امیرمؤمنان علی(علیه السلام).

ابوغالب امور کتابت مروان بن حکم، آخرین خلیفه اموی (خلافت 127 ـ 132 هـ ) را برعهده داشت. وی از کاتبان فاضل و بلیغی بود که در کتابت مثال زده می شد. پس از روی کار آمدن عباسیان، منصور (خلافت 136 ـ 158 هـ ) درباره وی این گونه گفته بود: سه عامل باعث شد که بنی مروان بر ما غلبه کنند : حجّاج مؤذن بعلبکی و عبدالحمید کاتب.3

افرادی چون خالد بن برمک و یعقوب بن داود، وزیر مهدی از شاگردان وی محسوب می شدند.4 سرانجام در اواخر سال 132هـ در بوصیر، قریه ای از نواحی فیوم در مصر همراه مروان به قتل رسید، اگر چه برخی گویند که وی پس از قتل مروان مخفی شد و چون سفاح (خلافت 132 ـ 136 هـ ) روی کار آمد، او را گرفت و به عبدالجبار بن عبدالرحمان صاحب شرطه تحویل داد و در سال 134هـ به قتل رسید.5

از او رسائلی در هزار ورقه6 و نیز کتابی تحت عنوان نصیحة الکتاب و ما یلزم ان یکونوا علیه من الاخلاق و آلاداب بر جای مانده است.7

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المؤلفین 5/106.
[2] ــ وفیات الاعیان 3/230.
[3] ــ الوافی بالوفیات 18/86 .
[4] ــ سیر اعلام النبلاء 5/462.
[5] ــ الوافی بالوفیات 18/86 .
[6] ــ الفهرست (الندیم) 131.
[7] ــ معجم المؤلفین 5/106.*

دیگر منابع: تاریخ مدینة دمشق 34/92 البدایة و النهایه 10/60 تاریخ الاسلام 8/470 مروج الذهب 3/263 المنتظم 7/318 ریحانة الادب 5/13 الاعلام 3/290 ایضاح المکنون 2/654.

عبدالحمید ـ کشّی (حدود 170 ـ 249 هـ )

ابومحمد عبدالحمید بن حمید بن نصر کشّی، معروف به عبد بن حمید.

منصوب به کشّ، یکی از شهرهای ماوراءالنهر است1 که پس از سال 170 هـ به دنیا آمد. وی در حدود 200 هـ مسافرت های علمی خود را آغاز کرد و نزد کسانی چون یزید بن هارون، ابن ابی فدیک، علی بن عاصم، حسین بن علی جعفی و عبدالرزّاق حدیث فرا گرفت.2 وی فردی مفسر و محدثی حافظ بود و کسانی مانند مسلم، ترمذی، بخاری، زاهد بن عبدالله صغدی، عمر بن محمد بن بجیر و حفص بن بوخاش از او روایت نقل کرده اند. وی در سال 249 هـ در سمرقند از دنیا رفت، گرچه عده ای به اشتباه فوت او را در دمشق ذکر کرده اند.3 آثار او عبارت اند از: تفسیر القرآن المسند الکبیر فی الحدیث4 ثلاثیات الموافقات5 و کتاب المنتخب.6

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 5/70.
[2] ــ تاریخ الاسلام 18/341.
[3] ــ سیر اعلام النبلاء 12/235.
[4] ــ هدیة العارفین 1/437.
[5] ــ کشف الظنون 1/522.
[6] ــ المستدرک علی معجم المؤلفین 341.*

دیگر منابع: العبر 1/357 تذکرة الحفاظ 2/534 البدایة و النهایه 11/4 خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 6/456 الثقات 8/401 الاعلام 3/269 طبقات المفسرین (داوودی) 1/374 شذرات الذهب 2/120 معجم المؤلفین 5/66.