شیبانی علم حدیث را فرا گرفت.2 واقدی علم قرائت را نیز نزد حمزة بن قاسم، محمد بن واصل و دیگران، و علم حروف را نزد اسماعیل بن جعفر و علی بن حمزه آموخت.3 علمای رجال اهل سنت او را محدثی ثقه دانسته اند.4 کسانی چون ترمذی، محمد بن هارون حضرمی و احمد بن حسین صوفی از او نقل روایت کرده اند. وی در سال 247هـ از دنیا رفت.5 کتاب قراءة کسائی اثر او می باشد.6

پی نوشت ها

[1] ـ تهذیب الکمال 17/474.
[2] ــ تاریخ بغداد 10/265.
[3] ــ غایة النهایه 1/381.
[4] ــ الثقات 8/383. 5 ـ تهذیب الکمال 17/474.
[6] ــ الفهرست (الندیم) 33.*

دیگر منابع: خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 6/292 تقریب التهذیب 1/502 تاریخ الاسلام 18/330 الکامل فی ضعفاء الرجال 4/318 میزان الاعتدال 2/596.

عبدالرحمان ـ هوارّی (زنده در حدود 228 هـ )

ابوموسی عبدالرحمان بن موسی هوارّی مغربی اندلسی.

اهل استجه،1 از نواحی قرطبه اندلس2 و مالکی مذهب بود.3 در ایام حکومت عبدالرحمان بن معاویه (206 ـ 238 هـ ) جهت تحصیل علم به مسافرت رفت و از سفیان بن عیینه4 و مالک بن انس (م 179هـ ) اخذ علم نمود و ادبیات عرب را در عراق نزد اصمعی و ابوزید انصاری آموخت.5 در راه بازگشت به وطن، کتاب هایش در دریا ریخته شدند و از بین رفتند، از این رو مردم به خاطر بازگشت وی تبریک، و به خاطر از بین رفتن کتبش به وی تعزیت می گفتند و او پاسخ می داد که ذهب الخرج و بقی الدرج آنچه در خارج بود، از بین رفت و آنچه در سینه ام بود، حفظ شد. هوارّی پس از مراجعت، از طرف عبدالرحمان بن حکم در حدود 228 هـ قاضی استجه شد. رجال نویسان وی را فصیح از نظر اعراب، حافظ در فقه و تفسیر و قرائات دانسته اند.6 ابوموسی اولین کسی بود که فقه و علم عربیت را در اندلس جمع کرد.7 تفسیر القرآن اثر اوست که محمد بن احمد عتبی آن را گزارش کرده است.8

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ العلماء و الرواة للعلم بالاندلس 1/300.
[2] ــ معجم البلدان 1/174.
[3] ــ معجم المؤلفین 5/196.
[4] ــ بغیة الملتمس 358.
[5] ــ تاریخ الاسلام 16/258.
[6] ــ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 1/300.
[7] ــ بغیة الوعاة 2/90.
[8] ــ تاریخ الاسلام 16/258.*

دیگر منابع: هدیة العارفین 1/512 ایضاح المکنون 1/310.

عبدالرحیم ـ حرّانی (زنده در قرن سوم هجری)

ابوطیب عبدالرحیم بن احمد بن زید بن فرج حرّانی بغدادی کاتب.

اجدادش بر مذهب حرّانی بوده اند که در زمان مأمون (خلافت 198 ـ 218 هـ ) به دین اسلام در آمدند.1 وی در قرن سوم زندگی می کرد و در کتابت، بلاغت، ادب و شعر تبحر داشت، لذا نزد سلیمان بن عبدالله بن طاهر (م259 هـ ) تقرب یافت و کاتب وی گردید. در سفری که به همراه سلیمان به سامرا داشت، در اشعارش به مدح و ستایش معتمد عباسی (خلافت 279 ـ 256هـ ) پرداخت.2 حرّانی آثاری چون الرسائل و کتابٌ فی البلاغه داشته است.3

پی نوشت ها

[1] ـ لغت نامه دهخدا 6/7756 ـ 7758.
[2] ــ الوافی بالوفیات 18/322.
[3] ــ الفهرست (الندیم) 136.*

دیگر منابع: هدیة العارفین 1/559.

عبدالرحیم ـ خیاط (م اواخر قرن سوم یا اوایل قرن چهارم هجری)

ابوالحسین عبدالرحیم بن محمد بن عثمان خیاط معتزلی.

اهل بغداد1 و از اصحاب جعفر بن مبشر معتزلی و استاد عبدالله بن احمد بلخی بود2 و در مکتب معتزله بغداد آموزش دید.3 او از یوسف بن موسی بن قطان، و عبدالواحد بن محمد حصینی از او روایت کرده است. رجال نویسان اهل سنت وی را از علمای بزرگ معتزله بغداد و همطراز ابوعلی جبّایی دانسته4 و می گویند که او در فقه نیز سرآمد زمان خویش بود.5 بعضی وی را بنیانگذار فرقه خیاطیه که اعتقادشان بر وجود جسم قبل از تحقق است، می دانند.6 خیاط، امام علی(علیه السلام) را افضل از دیگر صحابه می دانست.7 در سال مرگش اختلاف زیادی وجود دارد و آن را به اختلاف، سال های حدود 290 8 تا 311هـ ذکر کرده اند.9 آثار او عبارت اند از: الاستدلال نقض کتاب ابن روندی فی فضائح المعتزله نقض نعت الحکمه و الرّد علی من قال بالأسباب.10

پی نوشت ها

[1] ـ لسان المیزان 4/8.
[2] ــ طبقات المعتزله 85.
[3] ــ بحوث فی الملل و النحل 3/284.
[4] ــ تاریخ بغداد 11/87 سیر اعلام النبلاء 14/220.*