5 ـ طبقات المعتزله 85.
[6] ــ اللباب فی تهذیب الانساب 1/475.
[7] ــ فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی 4/286.
[8] ــ القاموس الاسلامی 2/305.
[9] ــ فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی 4/286.
[10] ــ سیر اعلام النبلاء 14/220.*

دیگر منابع: معجم المؤلفین 5/213 الفرق بین الفرق 1/180 الاعلام 3/347 الموسوعة العربیة المیسره 1/769.

عبدالرزاق ـ صنعانی (126 ـ 211 هـ )

ابوبکر عبدالرزاق بن همام بن نافع حمیری یمانی صنعانی.

در سال 126هـ در صنعا، از شهرهای یمن به دنیا آمد و از موالی حمیر1 و صحابی امام صادق(علیه السلام) بود.2 بعضی وی را صحابی امام جواد(علیه السلام)هم می دانند. او از امام محمد باقر و امام جعفر صادق(علیهما السلام)روایت دارد.3 همچنین از معمر بن راشد، سفیان بن عیینه و احمد بن حنبل روایت کرده و احمد بن حنبل و یحیی بن معین از او روایت کرده اند.4 رجال شناسان او را ثقه، از بزرگان و مفاخر شیعه،5 مفسر و محدثی حافظ معرفی کرده اند.6 تفسیر او از قدیمی ترین تفاسیر شیعه می باشد.7 وی مدت هشت سال از ایام حیات امام جواد(علیه السلام)را درک کرد و در آخر عمرش نابینا شد8 و در سال 211هـ در یمن از دنیا رفت.9 آثار او عبارت اند از: المغازی السنن10 تزکیة الارواح عن مواقع الافلاح الامالی11 الجامع الکبیر المصنّف (المسند) و تفسیر القرآن12 که این تفسیر را طبری روایت کرده است.13

پی نوشت ها

[1] ـ وفیات الاعیان 3/216.
[2] ــ رجال الطوسی 267.
[3] ــ تنقیح المقال 2/150.
[4] ــ وفیات الاعیان 3/216.
[5] ــ قاموس الرجال 6/154.
[6] ــ معجم المفسرین 1/281.
[7] ــ الذریعه 4/250.
[8] ــ الثقات 8/412.
[9] ــ الطبقات الکبری 5/548.
[10] ــ هدیة العارفین 1/566.
[11] ــ الفهرست (الندیم) 284. 12 ـ معجم المؤلفین 5/219.
[13] ــ معجم المفسرین 1/282.

دیگر منابع: التاریخ الکبیر 6/130 الجرح و التعدیل 6/38 تعلیقة منهج المقال 193 اعیان الشیعه 7/471 طبقات المفسرین (داوودی) 1/302 کشف الظنون 1/452 ـ 2/1712 ایضاح المکنون 1/285 المستدرک علی معجم المؤلفین 375 الذریعه 21/27 ش 3786.

عبدالسلام ـ بجلّی (در عصر امام صادق(علیه السلام))

عبدالسلام بن سالم بجلّی کوفی.

اهل کوفه1 و به گفته شیخ مفید از فقهای برجسته اصحاب امام باقر و امام صادق(علیهما السلام)بود و از امام صادق(علیه السلام) حدیث رؤیت هلال ماه رمضان را نقل کرده است.2 به علاوه، روایاتی از سیف بن عمیره نقل کرده است.3 حسن بن علی بن یوسف بن بقاح از وی روایت کرده است.4 عبدالسلام از محدثان موثق شیعه5 و از زمره بزرگانی است که راوی بسیاری از احکام حلال و حرام و از مؤلفان و مصنفان اصول اربعمأه بوده است.6

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/61 خلاصة الاقوال 117.
[2] ــ الرساله العددیه 25 و 39.
[3] ــ معجم رجال الحدیث 10/16.
[4] ــ رجال النجاشی 2/62 جامع المقال 77.
[5] ــ رجال النجاشی 2/61 خلاصة الاقوال 117.
[6] ــ الرساله العددیة 25.*

دیگر منابع: طرائف المقال 1/504 تنقیح المقال 2/151 جامع الرواة 1/456 قاموس الرجال 5//323 رجال ابن داود 224 مجمع الرجال 4/87 الوجیزه 59 منهج المقال 193.

عبدالسلام ـ تنوخی (160 ـ 240 هـ )

ابوسعید عبدالسلام بن سعید بن حبیب تنوخی حمصی، مشهور به سحنون.

تبار وی اهل حمص بودند. پدرش به همراه لشکریان حمص به مغرب رفت و ابوسعید در سال 160 یا 161هـ در آنجا متولد شد. او را به جهت دقت نظر و تیزبینی در مسائل، سحنون (پرنده ای زیرک و باهوش که در مغرب زندگی می کند)1 لقب دادند. ابوسعید برای کسب علم و دانش به قیروان، مصر، تونس و حجاز سفر نمود و از بزرگان آنجا مانند ابوخارجه، ابن غانم، ابوداود طیالسی و دیگران بهره علمی برد.2 همچنین فقه را نزد ابن قاسم و ابنوهب اشهب آموخت3 و در سال 191هـ به آفریقا مراجعت نمود. سحنون از فقها و محدثان مذهب مالکی و فردی پرهیزکار، زاهد، متواضع، مؤدب، دارای اخلاقی نیکو و مناعت طبع بود. سحنون در سال 234هـ قضاوت افریقیه را به عهده گرفت و تا پایان عمر بر این سمت باقی بود.4 کلام او در مغرب مورد قبول همگان بود و مذهب مالک در آن دیار به دست او انتشار یافت و گویند که هیچ یک از اصحاب مالک به اندازه وی، پیرو و مرید نداشت.5 کسانی نیز مانند بقی بن مخلد، وهب بن نافع (فقیه قرطبه) و یحیی بن عمر کنانی از او روایت کرده اند.6 او کتابی به نام المدونة تألیف نمود که اهل قیروان از این کتاب بسیار