عبدالعزیز بن عبدالله عبدی کوفی خزاز متحد دانسته اند.9

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/59 .
[2] ــ رجال ابن داود 475 جامع الرواة 1/459.
[3] ــ رجال النجاشی 2/59 .
[4] ــ معجم رجال الحدیث 10/44.
[5] ــ طرائف المقال 1/505 مجمع الرجال 4/91.
[6] ــ جامع الرواة 1/459 تنقیح المقال 2/155.
[7] ــ رجال النجاشی 2/59 .
[8] ــ الذریعه 6/343.
[9] ــ منهج المقال 194 منتهی المقال 4/134.*

دیگر منابع: قاموس الرجال 5/338 حاوی الاقوال 4/128 جامع المقال 77 هدایة المحدثین 98 رجال الطوسی 267 خلاصة الاقوال 240.

عبدالعزیز ـ کنانی (م 221 هـ )

ابوالحسن عبدالعزیز بن یحیی بن عبدالملک کنانی مکی، ملقب به غول.

به خاطر چهره زشت و سیاهش، به «غول» ملقب شده بود1 و این چهره موجب تمسخر او نیز بود، هر چند او علم و دینش را به رخ دیگران می کشید. کنانی از شاگردان محمد بن ادریس شافعی بود و فقه را نزد وی آموخت و به همدمی با او شهرت یافت. سفری نیز با وی به یمن داشت. از کسانی چون سفیان بن عیینه، هشام بن سلیمان مخزومی، عبدالله بن معاذ صنعانی و دیگران حدیث شنید. وی فردی محدث، فقیه، فاضل و عالم بود. در ایام خلافت مأمون (خلافت 198 ـ 218هـ ) به بغداد سفر نمود و با بشر مریسی، از بزرگان مرجئه درباره خلق قرآن مناظره نمود.2 ابوالعیناء محمد بن قاسم بن خلاد، حسین بن فضل بجلی و ابوبکر یعقوب بن ابراهیم بجلی از جمله کسانی هستند که از او روایت کرده اند.3 کنانی را دارای تألیفات بسیار دانسته، ولی تنها از کتاب الحیده او نام برده اند که متن آن مناظره ای است که بین او و بشر مریسی انجام شده است،4 گرچه ذهبی انتساب این اثر را به او صحیح نمی داند.5 همچنین رسالة فی خلق القرآن6 به او منسوب است که به نظر می رسد همان کتاب الحیده باشد، چون مجموع این دو عنوان برای یک کتاب آمده است.7 او سرانجام در سال 221 هـ8 و به نقلی در حدود 240هـ درگذشت.9

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیة الکبری 2/144. 2 ـ تاریخ بغداد 10/449. 3 ـ طبقات الشافعیة الکبری 2/144.
[4] ــ الفهرست (الندیم) 236 تاریخ بغداد 10/449. 5 ـ میزان الاعتدال 4/377. 6 ـ اسماء الکتب 172. 7 ـ معجم المؤلفین 5/263.
[8] ــ المنتظم 11/67.
[9] ــ الوافی بالوفیات 18/566.

دیگر منابع: تهذیب الکمال 18/220 شذرات الذهب 2/95 العقد الثمین 5/466 خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 6/363 هدیة العارفین 1/575 الاعلام 4/29 تاریخ الاسلام 17/256 العبر 1/341 طبقات الشافعیه (اسنوی) 1/31 طبقات الفقهاء 103.

عبدالعظیم ـ حسنی (م 252 هـ )

ابوالقاسم عبدالعظیم بن عبدالله بن علی حسنی علوی.

از نوادگان امام مجتبی(علیه السلام) است که به دلیل حضورش در شهر ری بین ایرانیان شهرت دارد. نجاشی به نقل از احمد برقی (م 280 هـ ) می نویسد: عبدالعظیم از حاکم وقت گریخته، به ری آمد و در اتاق کوچکی در زیرخانه یکی از شیعیان ساکن شد و اوقات را به عبادت می گذراند. روز را به روزه و شب را به تهجد مشغول بود و گاه پنهانی بیرون می رفت و قبری را که اکنون مقابل بارگاه اوست، زیارت می نمود و می گفت: او از فرزندان موسی بن جعفر(علیه السلام)است. کم کم مردم از حضور وی آگاه شدند. عبدالعظیم سرانجام بیمار شد و از دنیا رفت و هنگامی که لباسش را بیرون آوردند تا او را غسل دهند به نسبش پی بردند، چون کاغذی در لباسش یافتند که نام و نسب خود را تا امیر مؤمنان(علیه السلام)ثبت کرده بود.1 فخر رازی بر خلاف دیگران می گوید: عبدالعظیم حسنی در طبرستان سکونت داشت و سرانجام کشته شد.2 شیخ طوسی نام او را ذیل اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری(علیهما السلام)ذکر کرده،3 ولی برخی وی را صحابی امام جواد(علیه السلام)هم دانسته4 و برخی دیگر گفته اند که امام رضا(علیه السلام) را هم درک کرده است.5 معاصر بودن وی با امام هشتم قابل قبول نیست6 و گویا اشتراک کنیه امام رضا(علیه السلام) با امام هادی(علیه السلام) منشأ این اشتباه شده است. عبدالعظیم حسنی از امام جواد و امام هادی(علیهما السلام)7 و همچنین از حسن بن حسین عمری، عمر بن رشید و دیگران روایت کرده است.8 احمد بن مهران، احمد برقی و سهل بن جمهور از جمله راویان او هستند.9 علامه او را به عبادت و ورع توصیف کرده و می گوید: درباره او حکایتی وجود دارد که بر خوبی اش دلالت دارد.10 گویا مراد وی، همان داستان مشهوری است که عبدالعظیم عقاید خود را به امام دهم ارایه کرد و امام فرمود: این دین پسندیده است و بر آن ثابت قدم باش.11

از امام حسن عسکری(علیه السلام) روایت شده که زیارت عبدالعظیم در