کتاب های منطق روی آورده است.11 صفدی می نویسد که وی گرچه در شعر دست داشت، اشعار چندانی نسرود.12 او ثروتمند و بخشنده بود، مردم را اطعام می کرد و با هر کسی که به او نیاز داشت، گشاده دستی روا می داشت.13 نظر پژوهشگران درباره عقیده او مختلف است. ذهبی می نویسد که او ابتدا مجوسی بود و سپس به هدایت علی بن عیسی عموی سفاح در حالی که عمری از او گذشته بود، مسلمان شد.14 سید مرتضی نام ابن مقفّع را در زمره کسانی آورده که خود را زیر پوشش دین اسلام نهان می داشتند تا خون و مال خود را حفظ کنند. او این اشخاص را زنادقه ملحد و کفار مشرک می خواند.15

ابن مقفّع در نهایت به دست سفیان بن معاویه مهلّبی که به جهت نرسیدن به حکومت شاپور کینه ای از او در دل داشت، به بدترین صورت به قتل رسید. گفته اند که سفیان دستور داد تنوری برافروزند و اندام های ابن مقفّع را یکی یکی ببرند و به آتش اندازند.16 چگونگی قتل وی به گونه های دیگری نیز نقل شده است. می گویند که وی را در چاهی انداختند و در آن را با سنگی بستند و یا او را در مخزن نوره حمام انداختند و نگهبان، در آن را با تخته سنگی بست تا درگذشت.17 تاریخ به قتل رسیدن او با کمی اختلاف از سال 137 تا 145 هـ نقل شده است.18

ابن مقفّع در مدت کوتاه عمر خود آثار متعددی برجای گذاشت که عبارت اند از: رسالة فی الصحابه کلیله و دمنه جوامع کلیله و دمنه خداینامه آیین نامه التاج در سیره انوشیروان کتاب مزدک الآداب الکبیر ما قرأ جسنس الآداب الصغیر الیتیمة فی الرسائل الرسائل19 انتزاع کتاب کلیله و دمنه نقل کتاب کلیله و دمنه به شعر20 تاریخ الفرس21 شاهنامه کبری سیر الملوک22 نهایة الارب فی اخبار الفرس و العرب23 ترجمة قاطیغوریاس24 ترجمة کلیله و دمنه از فارسی به عربی25 شرح المقولات26 مختصر باری ارمیناس27 الدرة الیتیمة و الجوهرة الثمینة28 ترجمة مکتوب اسکندر بارسطو29 سکسیکین سگران / سگزیان30 و ادب الوجیز للولد العزیز.31

پی نوشت ها

[1] ـ الوزراء و الکتاب 109 الفهرست (الندیم) 132.
[2] ــ الفهرست (الندیم) 132. 3 ـ وفیات الاعیان 2/153 و154.
[4] ــ انساب الاشراف 4/289 ـ 296.
[5] ــ الوزراء و الکتاب 109.
[6] ــ الوافی بالوفیات 17/635 و636.
[7] ــ الفهرست (الندیم) 132.
[8] ــ الوافی بالوفیات 17/633.
[9] ــ الأمالی (سید مرتضی) 1/127.
[10] ــ الفهرست (الندیم) 132.
[11] ــ تاریخ الحکماء 148.
[12] ــ الوافی بالوفیات 17/634.
[13] ــ الوزراء و الکتاب 109.
[14] ــ تاریخ الاسلام 9/198.
[15] ــ الأمالی (سید مرتضی) 1/88 ـ 93.
[16] ــ الوزراء و الکتاب 106.
[17] ــ انساب الاشراف 4/294.
[18] ــ وفیات الاعیان 2/153 لسان المیزان 3/366 سیر اعلام النبلاء 6/208.
[19] ــ الفهرست (الندیم) 132.
[20] ــ همان 364.
[21] ــ کشف الظنون 1/299.
[22] ــ همان 2/7 و1026.
[23] ــ هدیة العارفین 1/438.
[24] ــ الفهرست (الندیم) 309.
[25] ــ کشف الظنون 2/1508.
[26] ــ همان 1810.
[27] ــ همان 1/217.
[28] ــ همان 745.
[29] ــ الذریعه 22/159.
[30] ــ همان 8/29.
[31] ــ فهرست نسخه های خطی فارسی 2/2/1568.*

دیگر منابع: تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3/92 خزانة الادب 3/460 الاعلام 4/140 معجم المؤلفین 6/156 عیون الاخبار 1/339 .

عبدالله ـ ابوعتبه (قرن سوم هجری)

ابوعتبه (ابوعتیبه) عبدالله.

در بسیاری از منابع درباره وی اطلاعی یافت نشد. تنها در فهرست شیخ طوسی آمده است: ابوعتبه از محدثان امامیه و دارای کتاب بوده است.1 تاریخ درگذشت عبدالله نیز مشخص نیست، ولی به اعتبار این که حمید بن زیاد (م 310 هـ ) با واسطه قاسم بن اسماعیل کتاب او را روایت کرده،2 می توان وی را از محدثان قرن سوم به حساب آورد، اگر چه به احتمال زیاد وی همان ابوعتبه (ابوعتیبه) عبدالله بن عبدالرحمان بن ابی امیه عتبه اسدی کوفی است که از یاران امام صادق(علیه السلام) و از محدثان موثق امامیه بود3 و در جای خود از آن سخن به میان آمده است.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (طوسی) 456.
[2] ــ همان.
[3] ــ رجال النجاشی 2/21 اصحاب الامام الصادق(علیه السلام) 2/289.*

دیگر منابع: تنقیح المقال 2/164 الذریعه 6/343 معالم العلماء 75 معجم رجال الحدیث 10/73 منهج المقال 197 قاموس الرجال 6/230.

عبدالله ـ احمری (در عصر امام صادق(علیه السلام))

ابوسلیمان عبدالله بن داهر بن یحیی بن داهر أحمری انصاری رازی.

از محدثان شیعه بوده و از امام جعفر صادق(علیه السلام) 1 و نیز از محدثانی چون پدرش داهر،2 حسن بن یحیی،3 محمد بن سنان4 و عبدالله بن عبدالقدوس5 روایاتی نقل کرده است. کسانی چون محمد بن