الحدیث 10/93.
[4] ــ رجال النجاشی 2/17.
[5] ــ معجم رجال الحدیث 10/93.
[6] ــ اختیار معرفة الرجال 530.
[7] ــ رجال النجاشی 2/17.*

دیگر منابع: قاموس الرجال 6/582 مستدرکات علم رجال الحدیث 5/88 تنقیح المقال 2/164 نقد الرجال 193 مجمع الرجال 4/48 حاوی الاقوال 2/59 خلاصة الاقوال 110 رجال ابن داود 212.

عبدالله ـ عایشی (قرن سوم هجری)

عبدالله بن عبیدالله عایشی (عابسی).

نسبت عایشی همچون عبیدالله بن محمد بن حفص قرشی معمری عایشی منسوب به بنی عایش بن مالک بن تیم الله بن ثعلبه یا به عایشه همسر پیامبر(صلی الله علیه وآله) است،1 ولی درباره عبدالله عایشی هیچ گونه اطلاعی به جز آنچه الندیم آورده، به دست نیامد. او هم به نقل از کتاب الورقه محمد بن داود بن جراح (م 296 هـ )، وی را شاعری دانسته که پنجاه ورقه شعر داشته،2 از این رو از شاعران قرن سوم یا پیش از آن شمرده شده است.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 190.
[2] ــ الانساب 4/121.*

عبدالله ـ عباسی (247 ـ 296 هـ )

ابوالعباس عبدالله بن محمد المعتز بن جعفر المتوکل عباسی هاشمی بغدادی، مشهور به ابن معتز.

در سال 247 هـ در سامرا از مادری ظاهراً رومی نژاد متولد شد. تقریباً پنج ساله بود که پدرش خلافت عباسیان را برعهده گرفت. معتز به شعر و موسیقی علاقمند بود و در این دو فن دستی داشت و مجالسی برپا می ساخت. از این رو، طبع شعری ابن معتز در کودکی و نوجوانی شکوفا شد و در همان روزگار اشعاری سرود.1 ابن معتز از پیش گامان ادبیات و آگاه به موسیقی بود و نامه نگاری های او با عبیدالله بن عبدالله بن طاهر و بنی حمدون بر تسلط وی بر علم و ادبیات دلالت دارد.2 او از نثری ممتاز نیز برخوردار بود.3 از اساتید وی می توان به محمد بن عمران بن زیاد در حفظ بخشی از قرآن، احمد بن سعید دمشقی که در دوران کودکی و بزرگسالی با وی همراه بود و محمد بن یزید مبرّد لغت دان و ادیب مشهور اشاره کرد. مبرّد بیشتر به خانه ابن معتز رفت و آمد داشت و ابن معتز در طبقات خویش از او روایت نموده است.4 اگر چه عبدالله بن معتز در سرودن خمریات و زهدیات و غیره دست داشت، شهرت او بیشتر به خاطر فن تشبیه می باشد و قدما تشبیهات وی را مانند مدایح بُحتری ضرب المثل کرده اند. مذهب او حنفی و یا حنبلی گفته شده، ولی ظاهراً برای خود آرا و مذهب ویژه ای داشته و نه تنها با شیعه در ستیز بود، بلکه با مذاهب عامه نیز کاملاً هم عقیده نبود. با وجود ارادتی که به حضرت علی(علیه السلام) اظهار می کرد و اشعار فراوان در مدح آن حضرت می سرود و نیز سروده هایی که در رثای امام حسین(علیه السلام)داشت، از اختلافات و مشاجرات علویان با عباسیان دل آزرده بود و سوگند یاد کرده بود که اگر روزی به قدرت برسد طالبیان را از میان بردارد. کینه توزی، غرور و خودپسندی از خصوصیات ابن معتز به شمار می رفت.5 در سال 296 هـ لشکر مقتدر بالله عباسی بر وی شوریدند و همراه جماعتی از کاتبان و غیره برای خلافت با ابن معتز بیعت نمودند و چون فردای آن روز مقتدر دوباره به خلافت بازگشت، ابن معتز مخفی شد، ولی به زودی وی را یافته و به قتل رسانیدند. در این زمان، ابن معتز 48 سال داشت و بیش از یک روز خلافت نکرد.6 جسد وی را در خرابه ای نزدیک خانه اش دفن نمودند.7 آثاری که از ابن معتز بر جای مانده، بدین قرار است: طبقات الشعراء مکاتبات الاخوان بالشعر أشعار الملوک حلی الأخیار الجامع فی الغناء البدیع الجوارح و الصید الآداب کتابٌ فیه أرجوزة فی ذم الصبوح8 فصول التماثیل رسائل ابن معتز دیوان شعر که صولی آنها را گرد آورده است محاسن شعر ابی تمام و مساویه اخبار شاریه الفصول القصار قصیده ای در بحر متقارب مختارات من حکم ابن المعتز و اقواله رسالة فی مدح الدنیا الزهر و الریاض و سرقات الشعراء.9

پی نوشت ها

[1] ـ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 4/633. 2 ـ الاغانی 10/276. 3 ـ تاریخ الاسلام 22/187.
[4] ــ طبقات الشعراء 9 و 10، مقدمه.
[5] ــ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 4/633. 6 ـ تاریخ بغداد 10/98. 7 ـ وفیات الاعیان 3/76.
[8] ــ الفهرست (الندیم) 129.
[9] ــ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 4/633.*

دیگر منابع: تاریخ الطبری 10/140 النجوم الزاهره 3/165 البدایة و النهایه 1/108 المنتظم 6/84 الکامل فی التاریخ 8/14 و 16 فوات الوفیات 2/240 العبر 2/104 دول الاسلام 1/179 سیراعلام النبلاء 14/43 مروج الذهب 2/501 روضات الجنات 5/103 شذرات الذهب 2/223 نزهة الالباء 234 معجم المؤلفین 6/154 الاعلام 6/118 تاریخ التراث العربی 2/4/148 الذریعه 6/146.