ابن خلکان می نویسد که ایشان نخستین کسی بود که در اسلام به تدوین کتاب پرداخته است.13 عطاء سفارش می کرد که پس از او پرسش های خود را از ابن جریج بپرسند.14 ابن سعد به نقل از واقدی، او را ثقه و کثیرالحدیث دانسته است.15 بعضی او را در عین ثقه بودن، مُدلّس دانسته اند،16 شاید از آن جهت که او متعه را جایز می دانسته یا وی را به آن متهم کرده باشند. گویند که وی شصت یا نود زن را متعه کرده است.17 وی از آموخته های خود آثاری با عنوان السنن، مناسک الحج و تفسیر القرآن پدید آورد.18 تاریخ درگذشت او به اختلاف نقل شده،19 اما ابن سعد آن را در دهه اول ذی حجه سال 150 در 76 سالگی دانسته است.20

پی نوشت ها

[1] ـ الطبقات الکبری 5/492.
[2] ــ معجم المؤلفین 6/183.
[3] ــ تاریخ بغداد 10/400 و 401.
[4] ــ همان 400.
[5] ــ سیر اعلام النبلاء 6/326.
[6] ــ تاریخ بغداد 6/402 و 403.
[7] ــ تاریخ الاسلام 9/211.
[8] ــ معجم المفسرین 1/258.
[9] ــ الطبقات الکبری 5/492.
[10] ــ تاریخ بغداد 10/400.
[11] ــ تهذیب الکمال 18/344 و 346.
[12] ــ سیر اعلام النبلاء 6/326 و 327.
[13] ــ وفیات الاعیان 3/164.
[14] ــ المنتظم 8/124.
[15] ــ الطبقات الکبری 5/492.
[16] ــ الثقات 7/94.
[17] ــ تاریخ الاسلام 9/211.
[18] ــ معجم المؤلفین 6/184.
[19] ــ سیر اعلام النبلاء 6/334 وفیات الاعیان 3/164.
[20] ــ الطبقات الکبری 5/492.*

دیگر منابع: مشاهیر علماء الامصار 230 الجرح و التعدیل 5/356 التاریخ الکبیر 5/422 شذرات الذهب 1/226 هدیة العارفین 1/622 الاعلام 4/160 میزان الاعتدال 2/659 العبر 1/163 کشف الظنون 1/437.

عبدالمنعم ـ یمانی (حدود 130 ـ 228 هـ )

ابوعبدالله عبدالمنعم بن ادریس بن سنان یمانی قصّاص بغدادی.

نوه دختری وهب بن منبّه بود.1 از پدرش و از کوثر بن حکیم روایت کرد و افرادی چون ابن ابی الدنیا و محمد بن احمد البراد از او روایت نمودند. عبدالمنعم در یمن با معمر بن راشد ملاقات داشت.2 بزرگان اهل سنت همچون احمد بن حنبل، یحیی بن معین و عبدالله بن علی مدینی وی را کذاب خوانده اند و برخی گفته اند که او از پدرش هیچ نیاموخته، بلکه از کتب پدرش روایاتی را اخذ و نقل کرده است.3 عبدالمنعم در اواخر عمر نابینا شد و در سال 228 هـ در حالی که قریب به صد سال داشت، در بغداد وفات یافت. کتاب المبتداء اثر اوست.4

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 106.
[2] ــ تاریخ بغداد 11/131.
[3] ــ لسان المیزان 4/73.
[4] ــ الفهرست (الندیم) 106.*

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 16/271 الجرح و التعدیل 6/67 المعارف 525 میزان الاعتدال 2/668 التاریخ الکبیر 6/138 المجروحین 2/157 معجم المؤلفین 6/193.

عبدالمؤمن ـ انصاری (66 ـ 147 هـ )

ابوعبدالله عبدالمؤمن بن قاسم بن قیس بن قیس بن قهد انصاری کوفی.

به سال 66 هـ به دنیا آمد1 و صحابی امام سجاد، امام باقر، امام صادق2 و امام کاظم(علیهم السلام)3 بود و از امام باقر، امام صادق4 و امام کاظم(علیهم السلام)5 روایاتی نقل کرده است، به علاوه، از کسانی چون حکم بن عتیبه نیز احادیثی روایت کرده است.6 البته دیدن و روایت او از امام کاظم(علیه السلام)را باید پیش از امامت آن حضرت دانست، چون یک سال قبل از امامت آن حضرت از دنیا رفته است. راویان بسیاری نیز از وی حدیث شنیده و روایت کرده اند که از آن میان افرادی چون ابراهیم بن سلیمان خزاز،7 عبدالله بن مغیره، ابوکهمس8 و اسماعیل بن ابان9 را می توان نام برد. الندیم می نویسد انصاری از فقهای برجسته شیعه بوده که فقه را از ائمه(علیهم السلام)روایت کرده است.10 نجاشی نیز او را از راویان موثق برشمرده است،11 ولی عقیلی از رجال شناسان اهل سنت بیشتر روایات وی را مقبول ندانسته است.12 سرانجام به سال 147 هـ در 81 سالگی از دنیا رفت.13 کتاب الحدیث اثر اوست.14

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/68.
[2] ــ رجال الطوسی 99، 131 و236.
[3] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 5/137.
[4] ــ رجال النجاشی 2/68.
[5] ــ بحارالانوار 75/333.
[6] ــ میزان الاعتدال 2/670.
[7] ــ الفهرست (طوسی) 122.
[8] ــ جامع الرواة 1/518.
[9] ــ لسان المیزان 4/76.
[10] ــ الفهرست (الندیم) 275.
[11] ــ رجال النجاشی 2/68.
[12] ــ الضعفاء الکبیر 3/92.
[13] ــ الفهرست (طوسی) 122.
[14] ــ الذریعه 6/347.*

دیگر منابع: رجال البرقی 17 رجال ابن داود 230 معجم رجال الحدیث 11/8 جامع المقال 79 دائرة المعارف الشیعیة العامه 12/421.

عبدالواحد ـ احدب (م 209 هـ )

ابوفخر عبدالواحد بن سلام قرطبی احدب.

اهل قرطبه اندلس و از علمای علم نحو و ادبیات بود1 و کتابی در علم نحو داشت. وی به سال 209 هـ وفات یافت.2 جز آنچه بیان شد،