موسیقی اشتغال ورزید.5 وی به دربار معتمد عباسی (خلافت 256 ـ 279 هـ ) پیوست و از ندما و خصیصین خلیفه شد6 و از جانب وی مسئولیت نامه رسانی و اطلاع رسانی نواحی جبل را به عهده گرفت. او کاتب، مورخ7 و جغرافی دان8 بود و افرادی چون ابوعلی کوکبی و ابوعبدالله حکیمی از او روایت کرده اند.9 مسعودی او را پیشوای مؤلفان و کسی که دیگران در نوشتن از او تقلید کرده اند، می داند.10 آثار او عبارت اند از: ادب السماع جمهرة انساب الفرس و النوافل المسالک و الممالک الطبیخ اللهو و الملاهی الشراب الانواء الندام (الندماء) و الجلساء11 کتاب بزرگی در تاریخ کتاب اخبار12 حدیثٌ عن اصل الموسیقی و فن الغناء و النِغَم و طبقات المغنین13 و کتاب جغرافیای بطلیموس را نیز از یک زبان بیگانه به زبان ساده برای معتمد به عربی برگرداند.14 وی در حدود 30015 یا 280 هـ درگذشت.16 لازم به ذکر است که از مجموع آثار ابن خردادبه جز دو اثر المسالک و الممالک و مختار من کتاب اللهو و الملاهی، بقیه از بین رفته است.17

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المطبوعات العربیه 1/92.
[2] ــ الاعلام 4/190.
[3] ــ معجم المؤلفین 6/236.
[4] ــ الفهرست (الندیم) 165.
[5] ــ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 3/409.
[6] ــ الفهرست (الندیم) 165.
[7] ــ ذیل تاریخ بغداد (ابن نجار) 17/11 و 12.
[8] ــ فرهنگ زندگی نامه ها 1/395.
[9] ــ ذیل تاریخ بغداد (ابن نجار) 17/11 و 12.
[10] ــ مروج الذهب 1/14.
[11] ــ الفهرست (الندیم) 165.
[12] ــ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 3/410.
[13] ــ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 4/234.
[14] ــ فرهنگ زندگی نامه ها 1/395.
[15] ــ معجم المطبوعات العربیه 1/92.
[16] ــ الاعلام 4/190.
[17] ــ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 3/410.*

دیگر منابع: هدیة العارفین 1/645 لسان المیزان 4/96 الخِطط 1/184 دائرة المعارف الاسلامیه 1/149 کشف الظنون 1/278 و 2/1665 تاریخ الطبری 8/556 القاموس المحیط 4/172 (واژه رَوْم) الاغانی 6/152، 161، 173، 240، 283 و 294 و 9/61.

عبیدالله ـ حلبی (در عصر امام صادق(علیه السلام))

ابوعلی عبیدالله بن علی بن ابی شعبه حلبی کوفی.

از خاندانی مشهور و شیعه مذهب در کوفه، از آل ابی شعبه،1 موالی بنی عجل2 و بنی تیم اللات بن ثعلبه3 بود و در شمار اصحاب امام صادق(علیه السلام) یاد شده4 و از آن بزرگوار،5 امام کاظم(علیه السلام)،6 یحیی بن عمران حلبی7 و دیگران روایت نقل کرده است. عده ای چون حماد بن عثمان،8 ابان، یونس، عبدالله بن مسکان، علی بن حسن طاطری، علی بن رئاب، ابن ابی عمیر9 و دیگران از او روایت کرده اند. جدش ابوشعبه از امام حسن و امام حسین(علیهما السلام)روایت کرده و این خاندان همگی از محدثان مورد اعتماد بوده و عبیدالله، بزرگ و سرشناس ایشان محسوب می شد. او، پدر و برادرانش به تجارت در حلب اشتغال داشتند و از این رو به حلبی مشهور گشتند. وی دارای کتابی بوده که آن را بر امام صادق(علیه السلام) عرضه داشت که مورد تأیید و تحسین آن حضرت قرار گرفت و فرمود که آیا اینان (اهل سنت) نظیر این کتاب را دارند.10 از این کتاب در برخی از منابع با نام اصل11 و کتاب الفقه12 یاد شده است.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/37.
[2] ــ مجمع الرجال 4/124.
[3] ــ رجال النجاشی 2/37.
[4] ــ رجال الطوسی 229.
[5] ــ جامع الرواة 1/529.
[6] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 5/188.
[7] ــ رجال البرقی 23.
[8] ــ الفهرست (طوسی) 106.
[9] ــ جامع الرواة 1/529.
[10] ــ رجال النجاشی 2/37 و 38.
[11] ــ الذریعه 26/48.
[12] ــ همان 16/281.*

دیگر منابع: معجم رجال الحدیث 11/78 منهج المقال 218 قاموس الرجال 6/221 معالم العلماء 77 تنقیح المقال 2/240.

عبیدالله ـ خزاعی (223 ـ 300 هـ )

ابواحمد عبیدالله بن عبدالله بن طاهر بن حسین خزاعی طاهری خراسانی.

در سال 223 هـ در بغداد متولد شد.1 او از خاندان طاهر ذوالیمینین و از امیران بود. در زمان حیات برادرش محمد، جانشین وی در پلیس بغداد بود و پس از مرگ او، خود به طور مستقل فرماندهی آن را به عهده گرفت. او آخرین فرد از خاندان طاهر بود که به پست و مقام رسید. عبیدالله از شاعران روان گوی2 و فردی ادیب، فصیح، لغت دان و آگاه به اخبار گذشتگان بود و در هندسه و موسیقی تبحر داشت.3 از زبیر بن بکار و ابوصلت هروی روایت کرده است. محمد بن یحیی صولی، عمر بن حسن اشنانی و ابوالقاسم طبرانی از او روایت کرده اند.4 کتاب های الاشاره فی اختیار الشعر، رسالة فی السیاسة الملوکیه، مراسلاته لعبدالله بن معتز، البراعة و الفصاحه5 و دیوان شعر از آثار اوست.6 سرانجام وی در سال 300 هـ در بغداد درگذشت.7