جنگ های جمل،13 صفین14 و نهروان15 همراه حضرت علی(علیه السلام)حضور داشت. از آثار او کتاب قضایا امیرالمؤمنین(علیه السلام)، کتاب تسمیة من شهد الجمل و صفین و النهروان من الصحابة16 و رجال ابن ابی رافع می باشد.17 در سال وفاتش اختلاف است: برخی به سال 100 هـ 18 برخی پس از 100 هـ 19 و برخی قبل از 100 هـ نوشته اند.20

پی نوشت ها

[1] ـ اسد الغابه 5/191.
[2] ــ الثقات 5/68.
[3] ــ الطبقات الکبری 211 و 282.
[4] ــ تاریخ بغداد 10/304.
[5] ــ تهذیب الکمال 19/34 و 35.
[6] ــ رجال البرقی 4 رجال الطوسی 47.
[7] ــ الطبقات الکبری 5/282.
[8] ــ المعارف 145.
[9] ــ الفهرست (طوسی) 107.
[10] ــ الجرح و التعدیل 5/307.
[11] ــ تنقیح المقال 2/238.
[12] ــ الذریعه 17/353.
[13] ــ فرهنگ زندگی نامه ها 1/229.
[14] ــ رجال البرقی 4.
[15] ــ تاریخ بغداد 10/304.
[16] ــ الفهرست (طوسی) 107.
[17] ــ الذریعه 10/83.
[18] ــ فرهنگ زندگی نامه ها 1/229.
[19] ــ تقریب التهذیب 1/532.
[20] ــ تأسیس الشیعه 281 و 282.*

دیگر منابع: رجال ابن داود 217 معالم العلماء 77 خلاصة الاقوال 112 تاریخ الاسلام 6/421 التاریخ الکبیر 5/381.

عبیدالله ـ نهیکی (زنده در قرن سوم هجری)

ابوالعباس عبیدالله (عبدالله) بن احمد بن نَهیک نخعی، معروف به ابن نَهیک.

آل نهیک از خانواده های شیعه و عالم پرور کوفه بود و عبیدالله یکی از آنهاست که در کوفه می زیست.1 ظاهراً احمد بن نهیک کاتب عبدالله بن طاهر بن حسین،2 پدر اوست. عبیدالله بعداً به مکه مهاجرت کرد،3 اما از زمان هجرت و مدت اقامتش در مکه و اینکه آیا تا آخر عمر در آنجا بوده یا نه، گزارشی در دست نیست. از اساتید و شاگردان او برمی آید که در عراق به تحصیل و تدریس پرداخته است. محمد بن ابی عمیر (م217 هـ )، علی بن حسن طاطری،4 محمد بن عصام سمین5 و عبیس (عباس) بن هشام ناشری از اساتید، و علی بن مبارک بن رباح،6 احمد برقی7 (م280 هـ ) و حمید بن زیاد (م310 هـ ) در شمار شاگردان اویند.8 همچنین ابوالقاسم جعفر بن محمد علوی رویانی (زنده در 340 هـ ) از کسانی است که در مکه نزد نهیکی تلمذ کرده است، از این رو از او با عنوان معلم و مؤدب خود یاد می کند.9 به هر حال ابن نهیک از عالمان و محدثان صدوق، موثق و جلیل القدر بود،10 گرچه از ائمه(علیهما السلام) روایتی ندارد.11 النوادر اثر اوست.12 حمید بن زیاد می گوید که کتاب های المناسک، الحج، فضائل الحج، الثلاث و الاربع و المثالب را نزد نهیکی خوانده است، ولی به گفته نجاشی معلوم نیست که این کتب، تألیف خود ابن نهیک بوده یا کس دیگر، کما اینکه ابوالقاسم رویانی کتاب الصلاة حریز سجستانی را از عبیدالله فرا گرفته است.13 از آن گذشته، حمید بسیاری از اصول اربعمأه را از نهیکی روایت کرده است.14 تاریخ درگذشت ابن نهیک گزارش نشده، اما با توجه به وفات اساتید و شاگردانش به دست می آید که در قرن سوم می زیسته است.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/39.
[2] ــ تاریخ مدینة دمشق 6/60.
[3] ــ رجال النجاشی 2/39.
[4] ــ معجم رجال الحدیث 10/108.
[5] ــ کفایة الاثر 43.
[6] ــ تهذیب الاحکام 6/35.
[7] ــ الفهرست (طوسی) 170.
[8] ــ رجال النجاشی 2/39.
[9] ــ همان 1/340 و 367.
[10] ــ اختیار معرفة الرجال 1/39.
[11] ــ رجال الطوسی 1.
[12] ــ رجال النجاشی 1/39.
[13] ــ همان، 1/39 و 340.
[14] ــ رجال الطوسی 1.*

دیگر منابع: معالم العلماء 75 خلاصة الاقوال 112 رجال ابن داود 116 جامع الرواة 1/471 ایضاح الاشتباه 235 الوجیزه 250 تنقیح المقال 2/168 قاموس الرجال 6/248 الذریعه 22/267 دائرة المعارف الشیعیة العامه 12/464. (مغ)

عبیدالله ـ واسطی (در عصر امام رضا(علیه السلام))

عبیدالله بن عبدالله واسطی دهقان.

از اصحاب امام رضا(علیه السلام) بود و از ایشان روایت نقل کرده است.1 او از واصل بن سلیمان، درست بن ابی منصور و دیگران حدیث شنیده است و کسانی چون علی بن ریّان و علی بن معبد از او حدیث نقل کرده اند.2 علمای رجال او را محدثی ضعیف دانسته اند. وی دارای کتاب حدیثی بوده که محمد بن عیسی بن عبید آن را روایت کرده است.3 بیش از این مطلبی در خصوص وی به دست نیامد.

پی نوشت ها

[1] ـ مستدرکات علم رجال الحدیث 5/185.
[2] ــ الکافی 2/487 و 6/319.
[3] ــ رجال النجاشی 2/39.*

دیگر منابع: الفهرست (طوسی) 107 خلاصة الاقوال 245 رجال ابن داود 469 طرائف المقال 1/324 هدایة المحدثین 309 جامع الرواة 1/528 قاموس