در شناخت کوه ها، آبادی ها، ساکنان، درختان و آب های منطقه تهامه1 اطلاعاتی ارزشمند و قابل اعتماد داشت. او اطراف و اکناف تهامه را گشت و اطلاعاتی درباره مسائل جغرافیای منطقه جمع آوری نمود و آن را در قالب کتابی با نام أسماء جبال تهامه و سکانها و ما فیها من القری و ما ینبت علیها من الاشجار و ما فیها من المیاه تدوین نمود.2 ابوالاشعث کندی3 و ابوسعید حسن بن عبدالله سیرافی این کتاب را روایت کرده اند.4 الندیم، عرّام را در شمار فصیحان عرب برشمرده است.5 بکری اندلسی (م487 هـ )، یاقوت (م626 هـ ) و زبیدی (م1205 هـ ) بارها به گفته های او استناد کرده اند.6 عرام در حدود 275 هـ درگذشت.7

پی نوشت ها

[1] ـ مکانی در سواحل دریا میان یمن و حجاز که آن را غور نیز می نامند معجم البلدان 2/137.
[2] ــ الاعلام 4/223.
[3] ــ المنتظم 1/141.
[4] ــ کشف الظنون 2/1390.
[5] ــ الفهرست (الندیم) 53.
[6] ــ معجم ما استعجم 1/5 معجم البلدان 1/52 و 254 تاج العروس 7/286.
[7] ــ معجم المؤلفین 6/275.*

عروه ـ عذری (م 25 هـ )

ابوسعید عروة بن حزام بن مهاجر عذری.

از شعرای مسلمان و یکی از عشاق معروف عرب بود.1 آورده اند که وی عاشق دخترعموی خود، عفراء بود و چون به خواستگاری اش رفت، مادر عفراء او را به جهت فقر مالی رد کرد. عروه از فراق و اندوه دختر عمویش مریض شد و در سال 252 و یا حدود 303 هـ جان سپرد و معشوقه اش نیز در فراق او در سال 30 یا 41 هـ جان داد و در وادی القری، نزدیک مدینه به خاک سپرده شد.4 مجموعه اشعار و اخبار او در دیوانی به دست ثعلب جمع آوری شده است.5

پی نوشت ها

[1] ـ المنتظم 4/352 خزانة الادب 1/534. 2 ـ المنتظم 4/352. 3 ـ فوات الوفیات 2/447.
[4] ــ الاغانی 24/159 فوات الوفیات 2/447.
[5] ــ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 1/202.*

دیگر منابع: المستدرک علی معجم المؤلفین 462 البدایة و النهایه 7/221 جمهرة انساب العرب 449 اللباب فی تهذیب الانساب 2/332 الشعر و الشعراء 418 تاریخ الاسلام 3/346.

عروه ـ مدنی (29 ـ 94 هـ )

ابوعبدالله عروة بن زبیر بن عوام قرشی اسدی مدنی.

بنابرمشهور، وی در سال 29 هـ متولد شد.1 مدت نه سال در مکه و مدتی را در مصر زیست. از زنانی چون مادرش اسماء، خاله اش عائشه، ام سلمه، ام هانی و دیگران مطالبی را فراگرفته و علم فقه را از عائشه آموخته است و نیز از پدرش اسامة بن زید، ابوهریره و دیگران حدیث شنیده و روایت کرده است. پسرانش هشام، عبدالله، محمد و عثمان، صالح بن کیسان، صفوان بن سلیم و دیگران از وی روایت کرده اند.2 وی از طبقه دوم تابعین مدینه است.3 مورخان وی را فردی فقیه،4 و حافظ، عالم به سیره،5 کثیرالحدیث و از فقهای مدینه شمرده و گفته اند که او اولین کسی است که مغازی نوشته است. عروه روایاتی در مورد حروف قرآن دارد. زمانی وی دچار یک نوع بیماری شد که موجب گردید یکی از پاهایش قطع شود.6 سرانجام در سال 94 هـ در ناحیه فُرع درگذشت و در همان جا نزدیک مدینه دفن گردید.7 در تاریخ مرگ او اختلاف است.8 کتاب مغازی رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) اثر قلمی اوست.9

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 6 / 424.
[2] ــ سیر اعلام النبلاء 4/421 و 435.
[3] ــ الطبقات الکبری 5 / 178.
[4] ــ طبقات الفقهاء 58.
[5] ــ تذکرة الحفاظ 1 / 62.
[6] ــ طبقات الحفاظ 30 خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 7/184.
[7] ــ المعارف 222 الطبقات الکبری 182.
[8] ــ طبقات الحفاظ 30 تاریخ مدینة دمشق 40/242.
[9] ــ کشف الظنون 2/1747.*

دیگر منابع: التاریخ الکبیر 7/31 غایة النهایه 1/511 تهذیب الاسماء و اللغات 1/331 الجرح و التعدیل 3/1/395 العبر 1/82 شذرات الذهب 1/103 وفیات الاعیان 3/258.

عریب ـ مأمونیه (18
[1] ـ 277 هـ )

عریب بنت جعفر بن یحیی بن خالد بن برمک، ملقب به مأمونیه.

مادر وی دختری یتیم به نام فاطمه بود که جعفر بن یحیی برمکی او را به عقد خود درآورد و چون پدرش یحیی از کار او باخبر شد، وی را به خاطر ازدواج با زنی که پدر و مادری نداشت، سرزنش کرد، لذا جعفر، ام عریب را در محله باب الانبار بغداد سکونت داد. در سال 181 هـ عریب متولد گردید و مادرش پس از مدتی درگذشت و