سرپرستی عریب به دایه ای مسیحی سپرده شد. هنگامی که موقعیت برمکیان متزلزل شد، دایه اش او را به سنبس بَرده فروش داد و او نیز به عبدالله بن اسماعیل مراکبی، نگهدار مرکب های هارون الرشید (خلافت 170 ـ 193 هـ ) فروخت. عریب به همراه مولایش به بصره رفت و غنا، شعر، نحو و خط را نزد او آموخت.1 پس از مدتی محمد امین (خلافت 193 ـ 198 هـ ) و سپس مأمون (خلافت 198 ـ 218 هـ ) او را خریداری نمودند و بدین سبب به مأمونیه ملقب گردید. پس از مرگ مأمون، معتصم (خلافت 218 ـ 227 هـ ) عریب را به صد هزار درهم خرید و آزادش نمود.2 عریب را زنی آوازه خوان، شاعر و ادیبی دارای فصاحت و بلاغت و خوش چهره دانسته اند. او در حاضرجوابی و نیکو سخن گفتن سرآمد دیگران بود و در بازی با شطرنج و نرد و نواختن عود مهارت داشت و هزار صوت در غنا آفرید.3 او دیوانی از آوازه های خود بر جای گذاشت4 و سرانجام در سال 277 هـ در سامرا درگذشت.5

پی نوشت ها

[1] ـ الاغانی 10/68.
[2] ــ المنتظم 11/126.
[3] ــ الاغانی 21/54، 55 و 61.
[4] ــ الاعلام 4/228.
[5] ــ تاریخ مدینة دمشق 69/267.*

دیگر منابع: الکامل فی التاریخ 7/440 اعلام النساء 3/261 البدایة و النهایه 11/60 طبقات الشعراء (ابن معتز) 425 المنتظم 11/126 معجم المؤلفین 6/279.

عزیر ـ هذلی (زنده در اوایل قرن سوم هجری)

عزیر بن فضل بن فضالة هذلی بغدادی، مشهور به ابن اشعث و ملقب به ابن مخارق.

از مورخان، راویان، لغت دانان و دانشمندان نحوی عصر خود بود1 که عبدالله بن طاهر (حکومت 213 ـ 230 هـ ) در ربع اول قرن سوم او را در زمره لغت دانان عرب زبان به نیشابور فرستاد.2 آثار و تألیفات او عبارت اند از: صفات الجبال و الاودیه و اسمائها بمکه و ما ورائها3 و کتاب لغات هذیل.4

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 12/168.
[2] ــ تایخ التراث العربی 8/1/63.
[3] ــ الفهرست (الندیم) 127.
[4] ــ معجم الادباء 12/168.*

دیگر منابع: تهذیب اللغه 1/33 بغیة الوعاة 2/137 هدیة العارفین 1/663 ایضاح المکنون 2/406.

عصام ـ بلخی (م 210 هـ )

ابوعصمه عصام بن یوسف بن میمون بن قدامه بلخی باهلی.

اهل بلخ بود1 و در شمار فقها و محدثان حنفی مذهب قرار داشت.2 از کسانی چون ابن مبارک، سفیان ثوری و شعبه حدیث شنید3 و معبر بن محمد عوفی، اسماعیل بن محمد فسوی، محمد بن عبدبن عامر سمرقندی و فرزندش عبدالله بن عصام از او روایت کرده اند.4 برخی از رجال نویسان اهل سنت وی را فردی راستگو و موثق توصیف نموده و برخی دیگر او را ضعیف دانسته اند.5 کتاب مختصر در باب فقه اثر وی می باشد.6 عصام در سال 210 یا 215 هـ در بلخ درگذشت.7

پی نوشت ها

[1] ـ الطبقات الکبری 7/379.
[2] ــ هدیة العارفین 1/663.
[3] ــ الجواهر المضیئه 1/347.
[4] ــ تاریخ الاسلام 15/296.
[5] ــ لسان المیزان 4/168.
[6] ــ هدیة العارفین 1/663.
[7] ــ الجواهر المضیئه 1/347.*

دیگر منابع: الکامل فی ضعفاء الرجال 5/371 الثقات 8/521 الانساب 1/388 اللباب 1/172 میزان الاعتدال 3/67 معجم المؤلفین 6/282.

عطارد ـ بابلی (م 206 هـ )

عطارد بن محمد بابلی بغدادی.

فردی عالم، فاضل، حساب دان، منجم1 و آگاه به انواع علوم نجومی بود.2 دارای تألیفاتی مانند ترکیب الافلاک، الجفر الهندی، العمل بالاسطرلاب، العمل بذات الحلق، المرایا المحرقه3 و فصول فی الاسرار السماویه می باشد. بابلی در سال 206 هـ درگذشت.4

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 336.
[2] ــ تاریخ الحکماء 251.
[3] ــ الفهرست (الندیم) 336.
[4] ــ هدیة العارفین 1/665.*

دیگر منابع: معجم المؤلفین 6/285 الاعلام 4/236 لغت نامه دهخدا 10/14064 تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 4/327.

عطاء ـ جَنَدی (27 ـ 114 هـ )

ابومحمد عطاء بن اسلم بن صفوان جندی فهری مکی قرشی، معروف به ابن ابی رباح.

او در سال 27 هـ در جَنَد، از شهرهای یمن متولد شد و در مکه پرورش یافت.1 ابومحمد از موالی آل خیثم، قریش2 و از اصحاب و